Ο ΄Αγιος Γεώργιος στις χριστιανικές Εκκλησίες, στην αγιογραφία και στη λαϊκή παράδοση

Ο Άγιος Γεώργιος (280 - 23 Απριλίου 303), σύμφωνα με τον θρύλο, ήταν Ρωμαίος στρατιωτικός ελληνικής καταγωγής και αξιωματικός στη φρουρά του Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή δεν αποκήρυξε τη χριστιανική του πίστη. Αργότερα αγιοκατατάχθηκε ως Χριστιανός μάρτυρας. Αποκαλούμενος από την Ορθόδοξη Εκκλησία Μεγαλομάρτυς και Τροπαιοφόρος, είναι από τους δημοφιλέστερους αγίους σε ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο.

Η μνήμη του τιμάται στις 23 Απριλίου ή για τις Εκκλησίες που πηγαίνουν σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, στο οποίο όταν η γιορτή πέσει πριν την Ανάσταση (όπως φέτος), μετατίθεται τη Δευτέρα της Διακαινησίμου.

Ο Άγιος Γεώργιος θεωρείται Άγιος της Καθολικής, της Αγγλικανικής, της Ορθόδοξης, της Λουθηρανικής της Αρμενικής Εκκλησίας και άλλων χριστιανικών Εκκλησιών.

Στις παραδόσεις του χριστιανικού κόσμου

Το πρότυπο του Άη Γιώργη, καβαλάρη, αρματωμένου με σπαθί και με χρυσό κοντάρι, που σκότωσε τον δράκοντα, το θεριό που έτρωγε τους νέους ανθρώπους και κρατούσε αιχμάλωτη μια ολόκληρη κοινωνία, έγινε με αφετηρία τη Μικρά Ασία, θρύλος και τραγούδι που πέρασε στις παραδόσεις ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου.

Το τραγούδι για τον ΄Αγιο Γεώργιο καβαλάρη να σκοτώνει το δράκο και να γλυτώνει από το θάνατο τη νεαρή βασιλοπούλα, όπως ακριβώς τον θέλει η λαϊκή παράδοση, ενέπνευσε τους αγιογράφους και κατέχει επί αιώνες, σημαντική θέση στην χριστιανική αγιογραφία. Έτσι πέρασε και στην αγιογραφία της Επτανησιακής Σχολής, πολλά έργα της οποίας έχουν διασωθεί και στην Κέρκυρα, πόλη και χωριά.

Στο Ρωσικό Τάγμα του Αγίου Γεωργίου με την ίδια παράσταση, από το 1769 αποτελεί το πιο υψηλό στρατιωτικό παράσημο της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Στη Μ. Βρετανία, ο ΄Αγ. Γεώργιος που σκοτώνει το δράκο, είναι το εθνικό σύμβολο  των Άγγλων.

΄Αγιος Γεώργιος ο «των αιχμαλώτων ελευθερωτής και των πτωχών υπερασπιστής». Η βυζαντινή αγιογραφία τον απεικονίζει έφιππο και πάνοπλο, να νικά και να φονεύει, τον άγριο Δράκοντα της ειδωλολατρίας. Αυτή την εικόνα, ως σύμβολο ανδρείας, γενναιότητας, αγωνιστικότητας, μεγαλοψυχίας και πίστης, διάλεξαν για να κοσμήσει τα λάβαρά τους οι Αυτοκράτορες του Βυζαντίου, οι αγωνιστές του 1821, οι μαχητές των αγώνων της εθνικής ολοκλήρωσης και οι σύγχρονοι υπερασπιστές της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας. Ο Άγιος Γεώργιος καθιερώθηκε, ως προστάτης του Ελληνικού Στρατού το 1864.

Ο Άγιος Γεώργιος ο “Κουδουνάς” πάντα με την ίδια εικονογραφική παράσταση, τιμάται και στην Πρίγκηπο της Τουρκίας: Το μοναστήρι που ενώνει χριστιανούς και μουσουλμάνους. Βρίσκεται στο νότιο λόφος της Πριγκήπου, στον Μαρμαρά. Εκεί «αφήνουν» τις ευχές τους και οι μουσουλμάνοι.

Στην περίοδο του Β΄παγκοσμίου πολέμου, ΑΞΟΝΑΣ και οι ΣΥΜΜΑΧΟΙ αντίπαλοί του χρησιμοποιούν παραστάσεις με τον Άη Γιώργη που σκοτώνει το δράκο, οι πρώτοι ταυτίζοντάς τον με τους Συμμάχους και οι δεύτεροι με τους Ναζί!

Διεθνούς φήμης είναι και ο πίνακας του Αγ. Γεωργίου που σκοτώνει το δράκο, έργο του ιταλού ζωγράφου Raphael (Saint George and the Dragon, c.1506). Φυλάσσεται στο National Gallery of Art - Museo di Washington, D.C.

Γνωστή είναι επίσης η εικόνα του Αγ. Γεωργίου του 18ου αιώνα από τη Λούσνια της κεντρικής Αλβανίας, που φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αλβανίας

Το τραγούδι τ’ Άη Γιωργιού

Το πρότυπο του Άη Γιώργη, καβαλάρη, αρματωμένου με σπαθί και με χρυσό κοντάρι, που σκότωσε τον δράκοντα, το θεριό που έτρωγε τους νέους ανθρώπους και κρατούσε αιχμάλωτη μια ολόκληρη κοινωνία, έγινε με αφετηρία την Αττάλεια της Μικράς Ασίας, θρύλος και τραγούδι που πέρασε στις παραδόσεις ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου.

Διάφορες εκδοχές αυτού του τραγουδιού της λαϊκής παράδοσης καταγράφονται και στην Κέρκυρα, όπου διασώζεται και η μελωδία του ως τραγουδιστού χορού (συλλογή Στεφ. Πουλημένου). Η εκδοχή του τραγουδιού αυτού στη Μέση Κέρκυρα όπως το απέδωσε η Νίνα Βάρθη στους Καστελλανους Μ., το 2012, έχει ως εξής:

O Άη Γιώργης και το Θεριό

Τραγουδιστός χορός - Εκδοχή Μέσης Κέρκυρας

Μέγα Άη Γιώργη, στρατηγέ, πρώτε μου καβαλάρη

αρματωμένε με σπαθί και με χρυσό κοντάρι.

Όμορφος είσαι στη θωριά, σαν άγιος στη θεότη,

Θέλω και σε παρακαλώ αφέντη στρατιώτη

Στη δόξα και τη δύναμη θέλω για ν’ αναβάλω

Για το θεριό που στότωσες, του δράκοντα μεγάλο,

οπού ‘τανε στη χώρα μας  σ’ ένα βαθύ πηγάδι

άνθρωπο το ταïζανε κάθε Σαββάτο βράδυ.

                

Κι ένα Σαββάτο δεν του πάν άνθρωπο να μασήσει

Στάλα νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίση.

Εκάμανε τα μπουλετιά ποιανού ήταν για να πέσει

Να στείλει το παιδιάκι του, του λιονταριού πεσκέσι

Έπεσε κι ένα μπουλετί για τη βασιλοπούλα

Οπού την είχε ο βασιληάς μονάχη κι ακριβούλα.

Ως τ’ άκουσε ο βασιληάς τον τέτοιο λόγον λέει:

Όλο το βιό μου πάρτε το και το παιδί μου αφήστε.

Ασκώνεται όλος ο λαός και γίνεται ένα αίμα

Ή το παιδί σου δώσε μας ή παίρνομε και ‘σένα.

Πάρτε το παιδάκι μου ντύστε το σαν τη νύφη

Και δώστε το του λιονταριού γλυκά να το μασήση.

Την ‘ντύσαν τη στολίσανε την πήρανε στη βρύση.

Δεν τώλπιζε η βαριόμοιρη πως πίσω θα γυρίση..

Κι ο Αη Γιώργης όπου τ’ άκουσε τρέχει να τη γλυτώση,

Κι από τον πικρό της θάνατο να την ελευτερώση.

-Φεύγα ξενάκι μου από δω και σύρε σ’ άλλη χώρα,

Για θέννα έβγη το θεριό να μας εφάη τώρα.

-Κόρη θ ‘αποκοιμηθώ στα γόνατά σου απάνω,

-Κι όταν θεννά ‘ρθει το θεριό από τα σε το βγάνω…

κι όταν εβγαίνε το θεριό όλα τα όρη ετρέμα,

κι η κόρη από το φόβο της εφώναξε, ωιμένα!

Ω κακομοίρα που ήτανε και κακομοίρα που είναι!

Και πριν σκοτώσει το θεριό μου λέει να μη φοβούμαι…

Σηκώθηκε ανατολικά και κάνει το σταυρό του,

Μια κονταριά του έδωκε του πήρε το λαιμό του.

                

Η κόρη με τα μάτια της στέκει και τονε θώρει

Και με το νου της έλεγε, εβίβα άη Γιώργη.

Άη Γιώργης που τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνη

-Πού είδες, κόρη, το όνομα και πού το αναθιβάνεις;

-Στον ύπνο που κοιμήθηκα είδα ένα περιστέρι,

εβάστα τον τίμιο σταυρό εις το δεξί του χέρι.

Πες μου να ζης αφέντη μου, πώς λένε τ’ όνομά σου;

Έχει να δώσει ο κύρης μου, χάρισμα τσ’ αφεντιάς σου.

-Γιώργη, στρατιώτη, λένε με, απ’ την Καππαδοκία,

όπου θα δώσει χάρισμα, να στήσει εκκλησία

και μέσ’ στη μέση τσ’ εκκλησιάς να στήσει καβαλάρη

αρματωμένο με σπαθί και μ’ αργυρό κοντάρι,

και βγάλτε του τ’ όνομα, ο μέγας Άη Γιώργης

όπου σκοτώνει τα θεριά, τους χριστιανούς γλυτώνει.

 Σημειώσεις: μπουλετί: κλήρος, πεσκέσι: δώρο, ασκώνω: σηκώνω, αναθιβάνω: αμφιβάλλω, απορώ

Τέλος, το τραγούδι τ’ Άη Γιωργιού που σκότωσε το δράκο, πέρασε και στην Κύπρο όπου το αποδίδει στην Κυπριακή διάλεκτο και ο δημοφιλής ερμηνευτής Αλκίνοος Ιωαννίδης.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην πρώτη φωτό, εικόνα του ΄Αη Γιώργη, του 18ου αι., άγνωστου αγιογράφου στην εκκλησία της Υ.Θ. Ελεούσας Κυνοπιαστών. Οι άλλες φωτό αναφέρονται στις παραδόσεις άλλων λαών.