Οι ελιές των Κυνοπιαστών ξαναδίνουν το πολύτιμο λάδι τους

Ο ελαιόκαρπος μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, με ελάχιστες, ως τότε, προσβολές από το δάκο

H πολυετής εγκατάλειψη του ελαιώνα των Κυνοπιαστών, λόγω της αστικοποίησης της ζωής των κατοίκων, δεν σημαίνει ότι οι Κυνοπιαστινοί «έχουν ξεγράψει» ολότελα τσι ελιές τους. Τώρα, στις συνθήκες της κρίσης, δεν είναι λίγοι εκείνοι που τις ξαναβλέπουν, όχι πλέον ως κτήμα – οικόπεδο για οικοδόμηση ή πώληση, που έτσι κι αλλιώς είναι πλέον έννοιες απλησίαστες, αλλά ως παραγωγικά δέντρα που δίνουν τον ευλογημένο καρπό τους από τον οποίο παράγεται το λάδι.

Η παραγωγή στους Κυνοπιάστες

Στην περιοχή των Κυνοπιαστών, το μεγαλύτερο τμήμα των 4,5 τετραγωνικών χλμ. της επικράτειας τους, ήταν καλλιεργήσιμα χωράφια σε κάμπο και λιβάδι (Χρυσίδα, Καλογερά, Αμμούσες, Κάμπος, Καπετάνιου, Παϊπόδαινα, Τσουκιά, Λιναμιές, Ανδρώνη, Καμωνά, Βούτες, (Γλι)Τζερά, Μηλιά, Κουκερή, Βάλτες κλπ.), από τα οποία οι κάτοικοι εξασφάλιζαν σχεδόν το σύνολο των αναγκών διατροφής τους. Στο υπόλοιπο μέρος στους γύρω λόφους, είναι καταγεγραμμένα περίπου 15.000 ελαιόδεντρα, τα περισσότερα από τα οποία φυτεύτηκαν πριν από αρκετούς αιώνες, στην περίοδο της Ενετοκρατίας. 

Μία από τις αρχαιότερες ελιές της Κέρκυρας (στο Σόχωρο)

Βρίσκουμε ωστόσο, ακόμη και σήμερα, ελιές πανάρχαιες, που η ηλικία τους φτάνει τα 1500 έως 2000 χρόνια! 
Μια τέτοια ελιά, με περίμετρο στη βάση της, 13,8 μέτρων, βρίσκουμε στο Σόχωρο (φωτο), 200 μέτρα από το κέντρο του χωριού, ενώ στη γειτονιά Αγ. Ανδρέας υπάρχει κι άλλη, ζωντανή παραγωγική ελιά, με περίμετρο 12 μέτρων!

Ο Γάλλος αξιωματικός του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, Decorse, που ήταν προϊστάμενος εφοδιασμού, σε έρευνά του για την αγροτική παραγωγή στην Κέρκυρα, το 1918, βρήκε στους Κυνοπιάστες τα εξής:

Καλλιέργεια 1200 στρεμμάτων καλαμποκιού, 800 στρεμμάτων πατάτας, 600 στεμμάτων αμπελιών, πολλά οπωροφόρα δέντρα και 14.000 ρίζες ελιές, που απέδιδαν περίπου 98.000 λίτρα λαδιού.

Παράλληλα προς αυτά, στο χωριό εκτρέφονταν 100 μοσχάρια, 600 πρόβατα 50 κατσίκια και 50 χοιρινά.

Η παραγωγή όλων αυτών των ειδών και πολλών άλλων που δεν περιλήφθηκαν στην απογραφή, αυξήθηκε σημαντικά στην περίοδο του μεσοπολέμου και αμέσως μετά την  απελευθέρωση από τη  γερμανική κατοχή. Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών αύξησης της τοπικής αγροτικής παραγωγής, φυτεύτηκε και μεγάλος αριθμός νέων ελαιοδέντρων της κυρίως  της τοπικής ποικιλίας «λιανολιά».

Έτσι, στην περιοχή των Κυνοπιαστών καταγράψαμε για τον 20ό αιώνα, τη λειτουργία τουλάχιστον 12 ελαιοτριβείων (λουτρουβιών) διαφόρων τεχνολογιών, με τελευταίο το φυγοκεντρικό του Αντώνη Σουρβίνου στη Μηλιά. Από τη 10ετία του 1990, δεν λειτουργεί πλέον κανένα ελαιοτριβείο και οι απομείναντες μικροπαραγωγοί, αλέθουν τις ελιές τους σε ελαιουργεία γειτονικών χωριών, όπως των Καλαφατιώνων, των Σιναράδων, του Σταυρού, των Βουνιατάδων κλπ.

Η τοπική παραγωγή λαδιού, μέχρι και τη 10ετία του 1970, κάλυπτε σχεδόν το σύνολο των αναγκών της εδώ κατανάλωσης σε λάδι, ενώ η καλλιέργεια του ελαιώνα απέδιδε ακόμη σημαντικές ποσότητες καυσόξυλων από το κλάδεμα και λιόφυλλων για τη φυσική λίπανση των χωραφιών.

Από τη 10ετία του 1980, ο ελαιώνας άρχισε σιγά – σιγά να εγκαταλείπεται, ενώ οι επιδοτήσεις αποσυνδέθηκαν από την παραγωγή. Κι επειδή οι Κυνοπιάστες βρίσκονται σε μικρή απόσταση από την πόλη, ένα σημαντικό τμήμα του ελαιώνα οικοπεδοποιήθηκε, είτε εντασσόμενο στα διευρυμένα - το 1987 - όρια των οικισμών, είτε με τις διατάξεις της κατά παρέκκλιση δόμησης. Αλλά και το μη οικοπεδοποιημένο τμήμα του ελαιώνα δεν είχε καλύτερη τύχη. Εγκαταλείφθηκε στο έλεος του Θεού και πολλά ελαιοκτήματα έγιναν «ζούγκλα».

Τάσεις επιστροφής

Ο ελαιόκαρπος στα Σουρβινάτικα  (16.11.2013), έτοιμος για το ελαιοτριβείο

 Ένα μικρό τμήμα, ωστόσο, παρέμεινε με κάποια στοιχειώδη φροντίδα, για να μην αγριέψει κι ένα άλλο μικρότερο, συνέχισε να καλλιεργείται από λιγοστούς Κυνοπιαστινούς που ποτέ δεν περιφρόνησαν τον ευλογημένο καρπό.

Τελευταία, η οικονομική κρίση, αναζωογονεί το ενδιαφέρον για τις ελιές και δεν είναι λίγα τα ελαιοκτήματα τα οποία καθαρίστηκαν για να μαζευτεί ο καρπός που μέχρι πρότινος χανόταν…

Αν αυτή η τάση συνεχιστεί και νεότεροι καλλιεργητές εφαρμόσουν μερικές σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους, τότε και η ποσότητα του παραγόμενου λαδιού θα αυξηθεί και η ποιότητά του θα βελτιωθεί. Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια και απίστευτες δυνατότητες  για όποιους έχουν όρεξη για δουλειά, ακόμη και αν δεν έχουν δικές τους ελιές…

Ο ελαιόκρπος για καθαρισμό - πλύσιμο στην ελαιουργία

Ακούγεται συχνά ως δικαιολογία της εγκατάλειψης του ελαιώνα, ότι δεν συμφέρει, γιατί έχει η καλλιέργεια της ελιάς πολύ κόπο και ελάχιστη απόδοση. 

Η πραγματικότητα βέβαια είναι αυτή για όσους έχουν μείνει στα (αντι)παραγωγικά πρότυπα του παρελθόντος. 

Λάδι: Το χρυσάφι της γης μας

Γιατί, αν κάποιος σήμερα θέλει, πέρα από τη μικρή παραγωγή για τις ανάγκες της οικογένειας, επαγγελματικά ν΄ασχοληθεί με την ελιά και το λάδι – εννοούμε το ποιοτικό λάδι, πιστοποιημένο και τυποποιημένο – τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά.

Αρκεί να αναφερθεί ότι τα τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα, νέοι συστηματικοί παραγωγοί, που πιστοποίησαν την ποιότητα του λαδιού τους και το τυποποίησαν, το διαθέτουν σε πολύ ικανοποιητικές τιμές, στην εγχώρια κατανάλωση και σε μικρές συσκευασίες στους τουρίστες – επισκέπτες του νησιού μας, ενώ γίνονται ήδη και οι πρώτες εξαγωγές, επώνυμου κερκυραϊκού λαδιού.

Δύο τέτοιες παραγωγικές επιχειρήσεις με τις επωνυμίες ΝΥΣΣΟΣ στα Βραγκανιώτικα και ΛΙΑΣΤΡΟ στους Αυλιώτες, καταγράφουν λαμπρές επιδόσεις.