Oι Κυνοπιάστες στην ιεροτελεστία του τρύγου και της παραγωγής του κρασιού

Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου (Ψαλμοί 103).

Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία του τρύγου, του πατήματος των σταφυλιών και της παραγωγής του κρασιού, που παίρνει τη μορφή ιεροτελεστίας και στους Κυνοπιάστες. Διαδικασία στην οποία συμμετέχει ένα μεγάλο μέρος – παλιότερα το σύνολο - των οικογενειών των Κυνοπιαστών. Είναι άλλωστε συνεχιστές μιας παράδοσης αιώνων…

Η πρώτη γραπτή αναφορά σε αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή των Κυνοπιαστών, γίνεται στους «αμπελώνες της Βράναινας» στη Χρυσίδα, κατά το 14o αιώνα, ενώ τον 15o αιώνα βρίσκουμε το τοπωνύμιο «Καλοκρασού» (περιοχή που παράγει σταφύλια – κυρίως μαντζαβί - για καλό κρασί) στη Μηλιά (συνοικία των Κυνοπιαστών).

Τον 16o αιώνα, βρίσκουμε συμβάσεις «αμπέλωσης» χωραφιών και αργότερα το ξαμπέλωμα, δηλαδή αφαίρεση των αμπελιών για να φυτευτούν άλλες καλλιέργειες.

Φέτος, λόγω της ανομβρίας η ποιότητα των σταφυλιών είναι καλή και ο μούστος που παράχθηκε για οινοποίηση είναι υψηλόβαθμος και καλύτερης ποιότητας.

Αρκετοί Κυνοπιαστινοί ωστόσο θ’ αγοράσουν σταφύλια – κυρίως Ζακύνθου και Πελοποννήσου - από το εμπόριο για οινοποίηση, είτε για να συμπληρώσουν τις ποσότητες των δικών τους σταφυλιών, είτε για να κάνουν κρασί αποκλειστικά απ’ αυτά.

Κυριότερη τοπική ποικιλία, το μαρτζαβί

Φωτο από την κληματαριά του Νίκου Α. Πουλημένου

Το μαρτζαβί (φωτο), που είναι επίσης γνωστό και ως μαντζαβί, βαρσαμί, βαρζαμί, μπερζαμί αλλά και ως λευκαδίτικο, είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη από αιώνων τοπική ερυθρή ποικιλία με εικαζόμενη ιταλική προέλευση.  Λέγεται ότι επί Ενετοκρατίας, μεταφέρθηκε αρχικά στην Κέρκυρα και αργότερα στη Λευκάδα, όπου και καλλιεργείται σήμερα συστηματικά, ενώ συναντάται σποραδικά στην Πρέβεζα, το Αγρίνιο και την Πάτρα.

Πρόκειται για μια πολύ πλούσια σε χρώμα ερυθρή ποικιλία. Σε κατάλληλα εδάφη και σε περιοχές μικρού υψομέτρου, δίνει κρασιά υψηλόβαθμα, με καλή οξύτητα και έντονο, πλούσιο χρώμα. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά σε αναμίξεις με άλλες ποικιλίες για την παραγωγή επιτραπέζιων οίνων. Δίνει κρασιά με πολύ ιδιαίτερο και ξεχωριστό χαρακτήρα.

Είναι ποικιλία ζωηρή, παραγωγική, ανθεκτική στις ασθένειες σχετικά ευαίσθητη στην ξηρασία. Τα σταφύλια είναι μεγάλα με κυανομέλανο φλοιό. Τρυγιέται αρχές Σεπτεμβρίου. Το κρασί είναι ερυθρό με έντονο, βαθύ χρώμα πλούσιο σε τανίνες.

Tο κρασί που παράγεται από τη σπάνια ποικιλία «Βερτζαμί» ή barzamino θεωρείται από τις καλύτερες ποικιλίες που βγάζει η χώρα μας.

Νεότερες έρευνες (Labra κ.ά. 2003) έδειξαν ότι ανήκει μεν στην ομάδα των ιταλικών ποικιλιών (Marzemino, Barzemino, Balsamina), αλλά, παρά τις μορφολογικές και αμπελογραφικές ομοιότητες, πρόκειται για διαφορετική ποικιλία.

Οινοποιίες στη Λευκάδα

Στην Κέρκυρα, παρά την εκτεταμένη παρουσία της ποικιλίας αυτής, δεν έχουμε παραγωγή σε επαγγελματικό επίπεδο, κάτι που συμβαίνει με πέντε τουλάχιστον οινοποιίες της Λευκάδας.

Από αναρτήσεις στο διαδίκτυο πληροφορούμαστε γι’ αυτές τα εξής:

1. Το εργαστήρι τοπικού οίνου Λευκάδας “Σύφλογο”, το οποίο ιδρύθηκε το 1994 από τον Διονύση και τη Μαρία Παπανικολοπούλου. «Σύφλογο» σημαίνει εκεί που σμίγουν όλες οι φλόγες… Για την παραγωγή του “Σύφλογου”, χρησιμοποιούνται τοπικές ποικιλίες, άλλες γνωστές (Βερτζαμί, Βαρδέα, Χλώρη) και άλλες που κοντεύουν να περάσουν στη λήθη - Μαυροπάτρινο, Θειακό, Ασπροβάρτζαμο,  Κοκκινοστάφυλο,  Λευκαδίτικο μοσχάτο -, παλεύουν με το χρόνο και δίνουν το λιγοστό αλλά υπέροχο καρπό τους. Όλοι οι τύποι κρασιού που παράγονται από το εργαστήρι (Λευκός Ξηρός, Ερυθρωπός Ξηρός, Ερυθρός Ξηρός (Μπρούσκο), Ερυθρός Ημίγλυκος), ωριμάζουν και παλαιώνονται σε Γαλλικά δρύινα βαρέλια σε υπόγειο χώρο. Για να επισκεφθεί κανείς το εργαστήρι θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον κ. Διονύση Παπανικολόπουλο στα τηλέφωνα (+30) 26450 41674, (+30) 6973217833.

2. Στη Λυγιά Λευκάδας, του Αλέξη Λογοθέτη, συνεχιστή της οικογενειακής παράδοσης που ξεκινά το 1965, που παράγει το κρασί “Vetzamo”. Οι ποικιλίες σταφυλιού που χρησιμοποιούνται είναι πολλές, παραδοσιακές και μη: Βαρδέα, Ροδίτης, Σαβατιανό, Chardonnay, Sauvignon blanc, Βερτζαμί, Αγιωργήτικο, Cabernet, Syrah. Φημισμένο και βραβευμένο ως το κορυφαίο Ελληνικό Λευκό ξηρό κρασί (Διεθνής Διαγωνισμός Θεσσαλονίκης, 2006), το λευκό κρασί της σειράς “Λευκάδιος”, από την τοπική ποικιλία Bαρδέα. Το αντίστοιχο ερυθρό, ένα πετυχημένο πάντρεμα από το δύσκολο Βερτζαμί με άλλες ερυθρές ποικιλίες. Άλλοι τύποι κρασιού που παράγονται από το “Verzamo” είναι το Verzamo Λευκό -πάντρεμα της Λευκαδίτικης Βαρδέας με τον Αχαϊκό Ροδίτη-, το Verzamo Ροζέ -από Βερτζαμί και Merlot- και το Verzamo Ερυθρό -συνδυασμός του κοσμοπολίτικου Merlot με το Λευκαδίτικο Βερτζαμί. Η επίσκεψη στο οινοποιείο γίνεται κατόπιν συνεννόησης, στο τηλέφωνο 2645071268 και στο e-mail: info@vertzamo. gr.

3. Το οινοποιείο “Λευκαδίτικη Γη” στα Σύβοτα Λευκάδας, ιδρύθηκε το 2000 από τον οινολόγο Δημήτρη Ρομποτή. Εκεί, παράγεται το “Λευκαδίτικη Γη Λευκό”, από τις παραδοσιακές ποικιλίες Βαρδέα και Βερζαμί. Από την ερυθρή ποικιλία Βερτζαμί, παράγεται το “Λευκαδίτικη Γη Ερυθρό”, όπου παλαιώνεται σε βαρέλια για 8-12 μήνες. Από την ίδια ποικιλία αλλά από αμπελώνες με μεγαλύτερο υψόμετρο και διαφορετικό τρόπο οινοποίησης, παράγεται και το “Λευκαδίτικη Γη Ροζέ. ” Ένας ακόμα τύπος κρασιού, είναι ο “Μελήδονος”, ένα γλυκό κρασί από Βερτζαμί και Πατρινό. Η επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου, αποτελεί ένα πραγματικό ταξίδι στον κόσμο του κρασιού. Η διάρκεια μιας επίσκεψης κυμαίνεται από 20 λεπτά έως μία ώρα, ανάλογα με το χρόνο και το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Η περιήγηση ξεκινάει από μια έκθεση με παλιά εργαλεία οινοποίησης. Στη συνέχεια, περνώντας μέσα από το αμπέλι, ο επισκέπτης θα γνωρίσει το χώρο παραγωγής και οινοποίησης, όπου μπορεί να δει από κοντά όλες τις διαδικασίες (οινοποίηση, παλαίωση, εμφιάλωση). Τέλος, στον χώρο γευσιγνωσίας, μπορεί να δοκιμάσει ή και να προμηθευτεί τα κρασιά του οινοποιείου. Το οινοποιείο είναι ανοιχτό για επισκέψεις, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, από τις 9.00 το πρωί έως τις 10.00 το βράδυ. Τους υπόλοιπους μήνες η επίσκεψη γίνεται μετά από επικοινωνία, στο τηλέφωνο 26450 39139.

4. ΠΛΑΓΙΕΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ – Το οινοποιείο των Σολδάτου και Αργυρού, ιδρύθηκε το 2002. Η έδρα, τα αμπέλια και οι εγκαταστάσεις βρίσκονται μέσα στα όρια της κοινότητας του Αη Λια, στους ορεινούς όγκους της Λευκάδας, όπου και παράγονται τα περίφημα κρασιά “Πλαγιές Λευκάδας” (Τηλέφωνα επικοινωνίας: 26450 39112, 26450 24687). Μέσα στην κοινότητα του Αη Λια, μια σύγχρονη οινοποιία δέχεται κάθε χρόνο την παραγωγή των αμπελιών. Είναι εξοπλισμένη με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, διαθέτοντας πνευματικό πιεστήριο, ανοξείδωτες δεξαμενές, ψυκτικές εγκαταστάσεις και αυτόματο εμφιαλωτήριο. Στην προστατευμένη από τις εξωτερικές θερμοκρασίες κάβα, αρχικά τα κρασιά ωριμάζουν για 6 μήνες σε δρύινα γαλλικά και αμερικανικά βαρέλια και στη συνέχεια συμπληρώνουν την ωρίμανση σε φιάλες για 3 ακόμη μήνες. Οι ποικιλίες κρασιών που παράγει το οινοποιείο είναι διάφορες. Ο οίνος “Πλαγιές Λευκάδας” Λευκός από την τοπική ποικιλία Βαρδέα είναι ένα κρασί που συνοδεύεται από αρώματα λεμονανθών και γεύση με μια δροσερή οξύτητα. Ο “Πλαγιές Λευκάδας” Ερυθρωπός Ξηρός, ένα κρασί διαυγές, με γεύση φρουτώδη, από την τοπική, επίσης ποικιλία σταφυλιού, Βερτζαμί. Από την ίδια ποικιλία παράγονται και τα κρασιά “Πλαγιές Λευκάδας” Ερυθρός Ξηρός (με μια λεπτή γεύση φρέσκων μπαχαρικών) και Ημίγλυκος (με άρωμα βανίλιας). Ακόμη, το “Πορφυρό Βουνό”, ένας ερυθρός ξηρός οίνος, παρασκε υάζεται από την ποικιλία Cabernet Sauvignon και αφήνει αρώματα κόκκινων φρούτων. Τέλος, το “Merlot”, είναι ένας ερυθρός ξηρός οίνος, με βαθυκόκκινο χρώμα και πλούσια αρώματα.

5. Το οινοποιείο του Σπύρου Ρεκατσίνα βρίσκεται στο ορεινό χωριό της Καρυάς, που απέχει 14 χιλιόμετρα από την πόλη της Λευκάδας. Σ” ένα παραδοσιακό πετρόκτιστο οίκημα, που στεγάζει τα πλέον σύγχρονα μηχανήματα, ο οινοποιός παντρεύει την παράδοση με την σύγχρονη επιστήμη παράγοντας μοναδικής ποιότητας λευκαδίτικα κρασιά, από αυστηρά επιλεγμένα βιολογικά σταφύλια. Το μεγαλύτερο μέρος των σταφυλιών προέρχεται από τους ιδιόκτητους ημιορεινούς αμπελώνες της οικογένειας που δημιουργήθηκαν με την κατασκευή ξερολιθιών στα επικλινή εδάφη της περιοχής τους. Το πλέον ονομαστό απ” τα κρασιά του οινοποιού είναι το μοναδικής ποιότητας και βαθιάς επίγευσης κόκκινο κρασί που έχει σαν βάση του τη γνωστή λευκαδίτικη ποικιλία σταφυλιού το Βερτζαμί, που έχει βαθύ σκούρο χρώμα και άφθονες τανίνες. Στο οινοποιείο, όμως, παράγεται και λευκό κρασί από τις τοπικές ποικιλίες Λαγόρθι, Χλώρη, Περαχωρίτικο και Βαρδέα. Στους κατάλληλα διαμορφωμένους και διακοσμημένους χώρους ο επισκέπτης, θα δει τον τρόπο οινοποίησης καθώς και τα εκθέματα (πέτρινα τρόκολα (στροφιλιές) με την ξύλινη βίδα, ξύλινα παλιά πατητήρια.), ενώ στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα φιλοξενίας θα απολαύσει τα κρασιά του οινοποιείου και την υπέροχη θέα που προσφέρει η θέση του (βρίσκεται σε υψόμετρο 550 μ. περίπου).