ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ιστορία της εκπαίδευσης και του Δημοτικού Σχολείου των Κυνοπιαστών

ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1826 

Οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Κυνοπιαστών με τους δασκάλους τους, το σχολικό έτος 1936-37


Α΄ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ (1266 - 1797) – ΕΞΙ ΑΙΩΝΕΣ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ

Tην τύχη ολόκληρου του νησιού της Κέρκυρας, στους έξι αιώνες λατινοκρατίας (13ος - 18ος αι. με Ανδεγαυούς και Ενετούς) ακολούθησε, όπως ήταν φυσικό, το χωριό των Κυνοπιαστών της περιφέρειας Μέσης.
Χάρτης του νησιού της περιόδου της Ενετοκρατίας
Η γλώσσα των ξένων κυρίαρχων είχε επιβληθεί ως επίσημη σε όλες τους τις κτήσεις στο Ιόνιο, παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοι στη συντριπτική τους πλειονότητα, μιλούσαν ελληνικά.
Ο Ελληνορθόδοξος Μητροπολιτικός θρόνος της Κέρκυρας είχε καταργηθεί και ο Καθολικός Αρχιεπίσκοπος πήρε την πρώτη θέση στην εκκλησιαστική τάξη. Οι ορθόδοξοι κάτοικοι είχαν ωστόσο εκκλησιαστικό τους ηγέτη τον “Μεγάλο Πρωτόπαπα”,  στον οποίο υπάκουε ο ορθόδοξος κλήρος.
Στα χρόνια της λατινοκρατίας δεν υπήρχε δημόσια εκπαίδευση, όπως καταγράφηκε αργότερα, τον 19ο αιώνα.
Οι γόνοι των πλούσιων οικογενειών του νησιού μάθαιναν με οικοδιδάσκαλους τα πρώτα τους γράμματα, κατά κανόνα στην Ιταλική γλώσσα και στη συνέχεια στέλνονταν για σπουδές σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας. 
Οργανωμένη ελληνική εκπαίδευση δεν υπήρχε. Πολλές, ωστόσο, μεμονωμένες πρωτοβουλίες διδασκαλίας της ελληνικής, αναλήφθηκαν κατά καιρούς, χωρίς όμως συνέχεια. Ορθόδοξοι κληρικοί και μοναχοί δίδασκαν με τις πενιχρές τους γνώσεις, λιγοστά παιδιά, μεταδίδοντάς τους κάποια στοιχεία της ελληνικής γλώσσας. Ανάμεσά τους, αναφέρεται στα 1755, να δρα ως ελληνοδιδάσκαλος στους Κυνοπιάστες, ο ιερέας Ιωάννης Αγάθος.
Ο αμιγώς ορθόδοξος και ελληνικός πληθυσμός των Κυνοπιαστών μιλούσε πάντα και μόνο ελληνικά, όπως μαρτυρεί το σύνολο των παμπάλαιων τοπωνυμίων του χωριού (Χρυσίδα, Μηλιά, Γλιντζερά (Τζερά), Πλαγιές, Σώχωρο, Βάλτες, Βούτες, Βαρκά, Λιναμιές, Κάμπος, Άθεη, Τ’αλόγατα, Λιά, Λύκαινα, Παλιόμυλος, Κάτω Μύλος, Νεροχώριση, Βουτούμια κ.ά.) και επιβεβαιώνονται τόσο από έγγραφα των Αρχείων Κέρκυρας, όσο και από τα στοιχεία που αναφέρονται στο βιβλίο πράξεων της ενορίας του χωριού από το 1689, το οποίο φυλάσσεται στην εκκλησία της Υ.Θ. Ελεούσας.

 B' ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΓΑΛΛΩΝ

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης
Στα 1797, μετά από 411 χρόνια Ενετοκρατίας, την Κέρκυρα καταλαμβάνουν οι Δημοκρατικοί Γάλλοι του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο Γάλλος στρατηγός Ζεντιλί που κατέλαβε το νησί, παραδέχεται πως “...οι ΄Ελληνες είναι πολύ πιο φωτισμένοι απ’ ό,τι πιστεύεται γενικά. Η ανάμνηση της καταγωγής τους δεν έχει σβήσει σ’ αυτούς”.
Οι Γάλλοι κατάργησαν το καθεστώς της φεουδαρχίας και κάψανε το Λίμπρο ντ’ όρο, τη χρυσή βίβλο των ευγενών.
Στην τοπική λαϊκή διοίκηση, το προσωρινό Δημαρχείο - ισοπολιτεία, που συγκροτήσανε στην Κέρκυρα, ο πληθυσμός αντιπροσωπεύτηκε αρχικά με 18 Ορθόδοξους, 4 Καθολικούς και 2 Εβραίους, κατ’ αναλογίαν της σύνθεσής του. Σ’ αυτούς προστέθηκαν ένας ακόμη τεχνίτης και 6 αντιπρόσωποι των προαστίων και της εξοχής (των χωριών), όλοι ορθόδοξοι.
Τότε ιδρύθηκε το πρώτο τυπογραφείο στην πόλη, η εν Κερκύρα, του Γένους Τυπογραφίαόπου μεταξύ άλλων τυπώθηκαν τρία επαναστατικά φυλλάδια:
1. Ο Θούριος του Ρήγα Φερραίου Βελεστινλή (ως πότε παλικάρια...)
2. Ο Πατρωτικός Υμνος του Ρήγα (΄Ολα τα έθνη πολεμούν...)
3. Ο ΄Υμνος στο Μποναπάρτε, του σύντροφου του Ρήγα, Χριστόφορου Περραιβού.
Μέσα στον ενθουσιασμό της νέας εποχής που είχε ανατείλει, στα πρακτικά του προσωρινού Δημαρχείου της 28ης Σεπτ. 1797, τονίζεται ότι “Ο λαός μπορεί να ονομαστεί ελεύθερος τότε μόνον, όταν διαπαιδαγωγηθεί, όταν απελευθερωθεί από τις αλυσίδες των προλήψεων και προχωρήσει στο δρόμο της αρετής...”
Λίγες μέρες πριν (6 Σεπτ.1797) είχε αποφασιστεί η σύσταση Εταιρείας, με σκοπό την Δημόσια Εκπαίδευση. Υπέρ της Δημόσιας Εκπαίδευσης δημεύονται στις 26 Οκτωβρίου, εκκλησιαστικές και μοναστηριακές πρόσοδοι και ακίνητα, ανάμεσα στα οποία και το κληροδότημα του Πρόσπερο Μαρίνι στους Καστελλάνους.

Γ' ΟΙ ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΟΙ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

Ο φτερωτός λέων, σύμβολο της Επτανήσου Πολιτείας
Αλλά οι προσπάθειες  αυτές μετά από παλινδρομήσεις γύρω από τη γλώσσα της εκπαίδευσης, δεν ευδοκιμούν. Στις 22 Φεβρουαρίου του 1797, την Κέρκυρα καταλαμβάνουν οι δυνάμεις της ευκαιριακής συμμαχίας των Ρώσων και των Τούρκων και οι Γάλλοι παραδίδουν τη διοίκηση στο Ρώσο Ναύαρχο Φιοντόρ Ουσακώφ, ο οποίος παλινόρθωσε το αριστοκρατικό πολίτευμα και αναγνώρισε ως μόνη πηγή εξουσίας τους ευγενείς.
 Στις 9 Μαρτίου 1800, τα Ιόνια νησιά αναγνωρίστηκαν ως ομοσπονδιακή δημοκρατία με την ονομασία “Δημοκρατία των Επτά Ηνωμένων Νήσων” και “Επτάνησος Πολιτεία” με την εγγύηση του Τσάρου και την “προστασία” του Σουλτάνου.
Δυό χρόνια αργότερα, ορίζεται ως πληρεξούσιος (αρμοστής) του Τσάρου στην Επτάνησο Πολιτεία, ο φίλος του Καποδίστρια, Ζακυνθινός Γεώργιος κόμης Μοντσενίγος. Στα τέλη του 1803 ψηφίζεται και εγκρίνεται νέο Σύνταγμα, στο οποίο αναγνωρίζεται ως επικρατούσα θρησκεία η Ορθόδοξη Χριστιανική, καθορίζεται ακόμη ως γλώσσα του κράτους η Ελληνική και γίνεται μέριμνα για τη δημόσια εκπαίδευση.

Είναι τότε που ο πρώτος ηγεμόνας των νησιών Σπυρίδων - Γεώργιος κόμης Θεοτόκης, σε ομιλία του υπογραμμίζει ότι “Το Εθνος μας αναγεννήθηκε. Απόκτησε όνομα Ελληνικό, Πατρίδα Ελληνική και ελευθερία Ελληνική”.
Ο Χριστόφορος Περραιβός
Ο παπα Ανδρέας Ιδρωμένος
Την μεγάλη υπόθεση της Δημόσιας Εκπαίδευσης ανάλαβε “μετ’ ενθουσιασμού παραπλησίου τη μανία” ο γραμματέας της επικρατείας Ιωάννης κόμης Καποδίστριας και σύντομα, το 1805 ιδρύεται και επίσημα το πρώτο σχολείο “της Τενέδου”, όπου πρώτοι δάσκαλοι της Ελληνικής γλώσσας, διορίζονται ο παπα Ανδρέας Ιδρωμένος από την Πάργα και ο Χριστόφορος Περραιβός, αργότερα Φιλικός και αγωνιστής στην επανάσταση του 1821.
Η λιτανεία του Αγίου στην περίοδο των Αυτοκρατορικών Γάλλων στην πλατεία
Το 1807 επανέρχονται οι Γάλλοι, ως αυτοκρατορικοί αυτή τη φορά,  και ένα χρόνο μετά, ιδρύονται ανώτερα εκπαιδευτήρια (γυμνάσια, λύκεια) στην Κέρκυρα και στα υπόλοιπα νησιά.
΄Ελληνες και Γάλλοι διανοούμενοι ιδρύουν το 1808 και λειτουργούν από το 1810 ως το 1814, ινστιτούτο με την επωνυμία “Ιόνιος Ακαδημία” με στόχο “τη διάδοση των φώτων στους κατοίκους των νησιών και την τελειοποίηση της γεωργίας και των τεχνών, που θα συντελέσουν στην ευημερία του Ιονίου λαού”.

Δ΄  ΣΤΑ 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑΣ

Οι εξελίξεις όμως ήταν ραγδαίες. Τα Ιόνια νησιά καταλαμβάνονται το ένα μετά το άλλο από τις δυνάμεις του ναυτικού της Μεγάλης Βρετανίας και το Ιόνιο Κράτος - όπως λέγεται πλέον - τελεί για 50 χρόνια (1814 -1864) υπό την “προστασία” του βρετανικού στέμματος.
Το σύμβολο του Ιονίου Κράτους 
΄Ενα νέο σύνταγμα που επικυρώθηκε το 1817, αναγνωρίζει την ελληνική ως γλώσσα του ομόσπονδου κράτους και την ορθόδοξη λατρεία ως επικρατούσα. Προβλέπει δε τη λήψη “όλων των προσηκόντων μέτρων δια την σύστασιν στοιχειωδών σχολείων” και υπό την επιστασίαν του Έλληνα μεταφραστή της βρετανικής διοίκησης Πλάτωνα Πετρίδη, έγιναν τα πρώτα βήματα βελτίωσης της κατάστασης στην υποτυπώδη δημόσια εκπαίδευση.
Το 1823 ο γνωστός φιλέλληνας, μετέπειτα αρμοστής Γκίλφορδ, ως αρμόδιος για την εκπαίδευση και με βοηθό και σύμβουλό του, τον δόκτορα Πολίτη, με λεπτούς χειρισμούς επιτυγχάνει την ενίσχυση και αποτελεσματικότερη λειτουργία του αλληλοδιδακτικού συστήματος στα σχολεία της πόλης και των προαστίων. Στα 1825, προχωρά στην ίδρυση τέτοιων σχολείων, με πολλές διακυμάνσεις στην λειτουργία τους, στο Μαντούκι και τον Ποταμό και αμέσως μετά, τεσσάρων σχολείων στη νότια Κέρκυρα και συγκεκριμένα, στους Αναπλάδες με 71 μαθητές, στο Περιβόλι με 51, στα Μελίκια με 62 και στους Κουσπάδες με 42 μαθητές.
Ε΄ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΝΟΠΙΑΣΤΩΝ
Από έκθεση που υποβλήθηκε στη Γερουσία στις 29 Σεπτεμβρίου 1826, προκύπτει η ίδρυση 17 ακόμη σχολείων σε χωριά της Κέρκυρας, ανάμεσα στα οποία και των Κυνοπιαστών με 63 μαθητές.
Στην περιοχή της Μέσης Κέρκυρας ιδρύθηκαν επίσης τότε, σχολεία στο Γαστούρι με 50 μαθητές, στους Αγ. Δέκα με 59 μαθητές, στους Βαρυπατάδες με 51 μαθητές, στον Κάτω Γαρούνα με 40 μαθητές και στους Σιναράδες με 46 μαθητές.
Πρώτος δάσκαλος στο αλληλοδιδακτικό σχολείο των Κυνοπιαστών, διορίστηκε ο Ιωάννης Χατζόπουλος.
Από την έναρξη λειτουργίας του, μόνο το σχολείο των Αγ. Δέκα περιλαμβάνει και μαθήτριες, οκτώ τον αριθμό. Στα 1831 ένα ακόμη από τα παραπάνω αναφερόμενα σχολεία, αυτό  των Κυνοπιαστών,  περιλαμβάνει στο μαθητικό του δυναμικό και 20 κορίτσια. Σε σχετικό όμως δημοσίευμα της κυβερνητικής εφημερίδας, αναφέρεται ότι «ο αριθμός των μαθητριών μειωνόταν κατά την περίοδο της ελαιοσυλλογής».
Σε έκθεση του 1834 αναφέρεται ότι στην Κέρκυρα λειτουργούσαν 32 σχολεία “αρχικής εκπαιδεύσεως” με  2.025 μαθητές.
Η δίγλωσση (ελληνικά και Ιταλικά) εφημερίδα του Ιονίου Κράτους
Η Γερουσία του Ιονίου Κράτους με την ΙΘ΄ πράξη της θα καθόριζε από δω και μπρος τον αριθμό των αλληλοδιδακτικών σχολείων και με βάση αυτό, ο Αθ. Πολίτης διαμόρφωσε τον αρχικό πίνακα της 10ης Απριλίου 1834 για την Κέρκυρα στον οποίο αναφέρονται μεταξύ άλλων γεωγραφικές ενότητες χωριών στις οποίες θα λειτουργούσε ένα σχολείο.
Στην περιοχή της Μέσης, μία τέτοια ενότητα, περιλάμβανε τα χωριά Κυνοπιάστες με 937 κατοίκους, το Βιρό με 147, το Γαστούρι με 840, τους Αγ. Δέκα με  617, τους Καστελλάνους με 511 και την Καμάρα με 77 κατοίκους. Η έδρα του σχολείου της πληθυσμιακής αυτής ενότητας των 3.129 κατοίκων, ορίστηκε στους Κυνοπιάστες.
O σχεδιασμός όμως αυτός, ενδεικτικός των δυνατοτήτων επικοινωνίας των χωριών μας εκείνη την εποχή, δεν λειτούργησε ποτέ.
Στ΄ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Στις 28 Αυγούστου του 1835 η Ιόνια Γερουσία διόρισε «΄Αρχοντα της Δημόσιας Εκπαίδευσης», τον γερουσιαστή Στάμο Γαγγάδη και μερικούς μήνες μετά, ρυθμίστηκε το θέμα της αμοιβής των δασκάλων, η οποία επιμερίστηκε 50% στο κράτος και 50% στους κατοίκους. Τον επόμενο χρόνο έγιναν εξετάσεις για τον διορισμό δασκάλων στα σχολεία και ανάμεσά τους ο δάσκαλος Δημήτριος Ζούλας για το σχολείο των Κυνοπιαστών, που θα κάλυπτε τις ανάγκες των χωριών Κυνοπιάστες, Ψωραροί (σήμερα Αγ. Προκόπιος) και Βιρός.
Το 1842 εγκρίθηκε ο Κανονισμός των Προκαταρκτικών Δημοσίων Σχολείων του Ιονίου Κράτους, στον οποίο καθορίζονται τα μαθήματα τα οποία θα διδάσκονται οι μαθητές.
Τα μαθήματα αυτά ήταν:
• Σύντομη κατήχηση της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας.
• Ανάγνωση και γραφή της καθομιλουμένης ελληνικής με στοιχεία γραμματικής, ορθογραφίας και σύνταξης.
Το μοναναστήρι του Πρόσπερο Μαρίνι στους Καστελλάνους Μ.
• Τις τέσσερις πράξεις της αριθμητικής έως τα κλάσματα και τη μέθοδο των τριών.
• Γραμμική Ιχνογραφία και
• Στοιχεία της Αγγλικής γλώσσας, γιατί, υπενθυμίζεται ότι είμαστε στα μέσα της 50χρονης περιόδου της Αγγλοκρατίας.
Η διάρκεια φοίτησης στα προκαταρκτικά σχολεία ορίστηκε στα 4 χρόνια.
Το 1845 έγιναν τα πρώτα βήματα οργάνωσης επαγγελματικής εκπαίδευσης και ιδρύθηκε στους Καστελλάνους Μέσης, στο κτήριο του σημερινού γυμνασίου, το Πρότυπο Βιομηχανικό και Γεωργικό Σχολείο, με 153 μαθητές, πολλοί από τους οποίους ήταν Κυνοπιαστινοί.
 Ζ΄  ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ
Στο μεταξύ, άρχισε μια τάση χαλάρωσης στη λειτουργία της προκαταρκτικής εκπαίδευσης και στα πλαίσια αυτά οι μαθητές στο σχολείο των Κυνοπιαστών, μειώθηκαν στους 46 το 1844 και στους 39 το 1845.
Την περίοδο εκείνη πολλά σχολεία που ο αριθμός των μαθητών τους έπεσε κάτω από τους 30 έκλεισαν, πιθανότατα δε μεταξύ αυτών και το σχολείο των Κυνοπιαστών.
Το 1854 τα πράγματα για την εκπαίδευση εξακολουθούσαν να είναι ιδιαίτερα δύσκολα, καθώς οι όροι λειτουργίας των σχολείων ήταν δυσβάστακτοι για τους φτωχούς χωρικούς. Ωστόσο, τη χρονιά εκείνη, μεταξύ των ελάχιστων δασκάλων που ανέφεραν σύναψη συμβολαίων για τη λειτουργία σχολείων, αναφέρεται ο ιερομόναχος Σπυρίδων Αρκούδης του σχολείου των Κυνοπιαστών.
Βιβλίο γεωγραφίας του Δημοτικού Σχολείου (1873)
Το 1858, και ενώ η ιδέα της ΄Ενωσης των Ιόνιων Νησιών με τη Μητέρα Πατρίδα γίνεται κυρίαρχη μεταξύ των κατοίκων, ο Γενικός Πρόξενος του Βασιλείου της Ελλάδος Ν. Βιτάλης σε έκθεσή του προς τον Υπουργό Δημοσίας Εκπαιδεύσεως της Ελλάδος, αποδίδει στους Κερκυραίους “εμφύτους έξεις νωθρότητος και φυγοπονίας”.
΄Ενα χρόνο μετά, ο ΄Αρχων της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Μουστοξύδης υποβάλει στη Βουλή, Γενικό Στατιστικό Πίνακα των Αλληλοδιδακτικών Σχολείων, όπου αναφέρεται  ότι το σχολείο των Κυνοπιαστών  είναι “αργόν” ενώ σε πολλά άλλα σχολεία ο μαθητικός πληθυσμός έχει μειωθεί αισθητά. Αυτήν την περίοδο βρίσκουμε ενήλικους πλέον τους πρώτους μαθητές του να υπογράφουν - άρα να γνωρίζουν στοιχειώδη γραφή - σε διάφορες πράξεις της ζωής της ενορίας Υ.Θ. Ελεούσας του χωριού, ως ένδειξη ότι αρχίζει να “σπάει” το σκοτάδι της αμάθειας αιώνων.

Η΄ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ

Το σχολείο των Κυνοπιαστών βρίσκουμε να λειτουργεί στα χρόνια μετά την ΄Ενωση της Κέρκυρας με την Ελλάδα το 1864, αλλά σε κακές συνθήκες όπως σε όλα σχεδόν σχολεία της υπαίθρου. Την κατάσταση που επικρατούσε στα σχολεία της στοιχειώδους εκπαίδευσης, περιγράφει με μελανά χρώματα, σε έκθεσή του το 1888, Ηπειρώτης εκπαιδευτικός.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η εκπαίδευση αρχίζει να συστηματοποιείται και γίνεται 4χρονη (σχεδόν) υποχρεωτική.  Τότε, - περί το 1890 - στις τάξεις του σχολείου φοιτά ένας μαθητής που έμελλε να διακριθεί σε πανελλαδικό και ευρωπαϊκό επίπεδο στην περίοδο 1910  -1940. Πρόκειται για τον καθηγητή Φιλοσοφίας Αριστοτέλη Πουλημένο, γιό του παπα- Δημήτρη  Πουλημένου (Χατζή) και αδελφό του δημοδιδάσκαλου παπα - Γιάννη Πουλημένου.
Ο Αριστοτέλης Πουλημένος στα 1914 συγγράφει  στην γερμανική γλώσσα, το βιβλίο του “Το κοινωνικό ζήτημα στη νέα Ελλάδα” (εκδόσεις Λειψίας) αφιερωμένο στον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Λίγο νωρίτερα τον βρίσκουμε να διαλέγεται μέσω των σελίδων του φιλολογικού περιοδικού “Νουμάς” που εκδίδεται στην Αθήνα, με διακεκριμένες προσωπικότητες των  ελληνικών γραμμάτων εκείνης της εποχής.
Από τις τάξεις του σχολείου των Κυνοπιαστών πέρασαν ακόμη ο Δήμαρχος Μεσοχωριτών Ανδρέας Παϊπέτης και ο γιός του, βουλευτής σιορ Σπύρος Παϊπέτης.
Στη 10ετία του 1910, στα μαθητολόγια του Δημοτικού Σχολείου των Κυνοπιαστών φέρονται γραμμένοι και με τις επιδόσεις τους ανά τάξη, τρεις ακόμη διακεκριμένοι Κυνοπιαστινοί του 20ου αιώνα.
Πρόκειται για:
*    Τον Γρηγόρη Δαφνή, γιό του Δικηγόρου Ευγένιου Δαφνή,  που έγινε συγγραφέας των  ιστορικών βιβλίων “Ιωάννης Καποδίστριας”, “Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων” και “Τα πολιτικά κόμματα εν Ελλάδι”. Το 1951, ήταν υποψήφιος βουλευτής του κόμματος ΕΠΕΚ του στρατηγού Πλαστήρα.
  •   Τον Κώστα Δαφνή, αδελφό του προηγούμενου, που διακρίθηκε ιδιαίτερα ως δημοσιογράφος και ιστορικός ερευνητής. Για 10ετίες ήταν εκδότης της εβδομαδιαίας εφημερίδας “Κερκυραϊκά Νέα” και της περιοδικής έκδοσης “Κερκυραϊκά Χρονικά”, ενώ συνέγραψε το βιβλίο “Μέρες πολέμου και κατοχής” που αποτελεί την αντικειμενικότερη μαρτυρία για πρόσωπα και γεγονότα της περιόδου της κατοχής της Κέρκυρας από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς (1940 - 44).
  •    Τον Δονάτο Παϊπέτη, δικηγόρο που γνώρισε στη δικηγορία τον γιό του Μάριο και τον εγγονό του επίσης Δονάτο Παϊπέτη. Πρόκειται για την οικογένεια που δώρισε το παλαιό (από το 1890) ελαιοτριβείο της στους Κυνοπιάστες, το σημερινό “Μουσείο της Ελιάς”.
 Δάσκαλοι και των τριών μαζί με άλλους 100 περίπου μαθητές, ήταν ο Σάββας Πουλημένος και ο παπα- Γιάννης Πουλημένος (Χατζής).
Για πολλά χρόνια ως δάσκαλοι δίδαξαν πριν και μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο η Αλεξάνδρα Παϊπέτη (κυρα Ντάντα), μητέρα του καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Στέφανου Παϊπέτη, μαθητής ο ίδιος του σχολείου του χωριού αποφοιτήσας με άριστα και ο Σταμάτης Πουλημένος (Μπαρμπαρέλας) πατέρας των αρχιμουσικών της Μπάντας της Ελληνικής Αεροπορίας, Σπύρου και  Ανδρέα Πουλημένου.
Στα μαθητολόγια βρίσκουμε ακόμη μαθητή που επίσης αποφοίτησε το 1960, με άριστα, το σημερινό συγγραφέα πλήθους μυθιστορημάτων, που κυκλοφόρησαν από μεγάλους εκδοτικούς οίκους της Αθήνας, ο Φίλιππος Φιλίππου, γιός του Θεοτόκη Φ. Πουλημένου (Γκίθε).
Οι νεότερες γενιές θυμούνται ακόμη δασκάλους του σχολείου που σφράγισαν την ζωή τους και δεν ζουν πια. Ανάμεσά τους η Αμαλία Καρδόνα, ο Σπύρος Γερ. Πουλημένος και η Σταυρούλα Μπόϊκου.
25 Μαρτίου 1973: Οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου παρελαύνουν στον κεντρικό δρόμο του χωριού (στην πλατεία). Διακρίνεται δεξιά ο δάσκαλος Αριστείδης Καρύδης

Θ΄ Η ΣΤΕΓΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

  Το Δημοτικό Σχολείο των Κυνοπιαστών στεγάστηκε κατά την ίδρυσή του σε μικρό κτήριο, στα δεξιά της μονόκλιτης τότε εκκλησιάς της Παναγίας, το οποίο στο αρχείο της ενορίας αναφέρεται ως Λότζα (τόπος συναθροίσεων). Το κτήριο αυτό κατεδαφίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν η εκκλησία επεκτάθηκε στη σημερινή της μορφή (τρίκλιτη Βασιλική).
Η πρόσοψη του παλαιού σχολείου του χωριού
Στη συνέχεια, για 100 και πλέον χρόνια στεγάστηκε στο κεντρικό κτήριο που ανήκει επίσης στην κυριότητα της Ενορίας του χωριού. Ο μεγάλος όμως μαθητικός πληθυσμός, που έφθασε και τους 192 μαθητές, οδήγησε στην χρήση πολλών ακόμη βοηθητικών - συμπληρωματικών αιθουσών σε διάφορα κοντινά, ακόμη και μακρινά κτήρια. Ενδεικτικά αναφέρονται αίθουσες στο σπίτι Σουρβίνου (Τζάνη) στη Μηλιά, στο σπίτι του παπα - Γιάννη Πουλημένου (Χατζή), στο κελί της εκκλησίας του χωριού, τελευταία δε σε διάφορες μισθωμένες αίθουσες κ.ά.
Από τα μέσα της 10ετίας του 1960 άρχισε να συζητείται η ανάγκη κατασκευής σύγχρονου και άνετου σχολικού κτιρίου, αλλά η όποια πρωτοβουλία, πάντα σκόνταφτε στην έλλειψη κατάλληλου οικοπέδου.
Μόνο στα 2001, με προσπάθεια του Δημάρχου και ευρύτερα της Δημοτικής Αρχής του Δήμου Αχιλλείων, αποκτήθηκε οικοπεδική έκταση 7,5 περ. στρεμμάτων με 8 συμβόλαια αγοράς μικρών κτημάτων, στη θέση Μανταλιό - Κουκερή. Σ΄αυτά προστέθηκε και ένα μικρό κτήμα που δώρισε για την κατασκευή του νέου σχολείου και η Ενορία των Κυνοπιαστών.
Το νέο Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο σε στιγμές διαλείμματος
Το νέο Σχολικό Κέντρο των Κυνοπιαστών, μετά από την κατάρτιση όλων των αναγκαίων μελετών, τις προβλεπόμενες εγκρίσεις, αδειοδοτήσεις και γνωμοδοτήσεις, εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ιόνιων Νησιών, του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, με προϋπολογισμό 2.150.000 ευρώ. Δημοπρατήθηκε και κατασκευάστηκε από τη Νομαρχία και αποδόθηκε σε χρήση από τον τότε Νομάρχη Στέφανο Πουλημένο, κατά το σχολικό έτος 2007 - 2008. 
 ΄Ετσι, οι μαθητική κοινότητα των Κυνοπιαστών απέκτησε ένα από τα πληρέστερα και πιο σύγχρονα, άνετα και όμορφα σχολικά κτίρια στην Κέρκυρα. ΄Ενα πραγματικό στολίδι για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην περιοχή μας. 
Στο σχολείο αυτό – σχολικό κέντρο πλέον – έρχονται, εκτός από τους μαθητές των Κυνοπιαστών, της Χρυσίδας και του Βρυώνη, και τα παιδιά από τα γειτονικά χωριά των Αγ. Δέκα και του Σταυρού, που τα σχολεία τους έχουν κλείσει. Ο αριθμός των μαθητών του Σχολικού Κέντρου Κυνοπιαστών, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε ο διευθυντής του Σπύρος Αβραμιώτης, για το σχολικό έτος 2011 – 2012, ξεπέρασε τους 170.
Τις απογευματινές –βραδινές ώρες, λειτουργεί στο ίδιο κτήριο, το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Κέρκυρας, για ενήλικες μαθητές που θέλουν να τελειώσουν το Γυμνάσιο.
Στέφανος Πενηντάρχου – Πουλημένος

Πηγές:
  1. Παναγιώτα Τζιβάρα, Σχολεία και Δάσκαλοι στη Βενετοκρατούμενη Κέρκυρα (16ος – 18ος  αι.), Αθήνα 2003.
  2. Ν.Κ. Κουρκουμέλης, Η Εκπαίδευση στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια της Βρετανικής Προστασίας (1814 – 1864), Αθήνα 2002.
  3. Ελένης Ε. Κούκου, Ιστορία των Επτανήσων από το 1797 μέχρι την Αγγλοκρατία, Αθήνα 1983.
  4. Αρχείο Ενορίας Υ.Θ. Ελεούσας Κυνοπιαστών.
  5. Πράξεις Εκλησιαστικού Συμβουλίου Ενορίας Υ.Θ. Ελεούσας Κυνοπιαστών.
  6. Αρχείο - Μαθητολόγια Δημοτικού Σχολείου Κυνοπιαστών.
  7. Αρχείο Εστίας Ιστορίας και Πολιτισμού Κυνοπιαστών «Γρηγόρης και Κώστας Δαφνής». 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: 
Βιβλίο Ταμείου της Εκκλησίας μας από το 1721!

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhX3-5DSPP3zLdmd7Q-TBw-8WLaXM1rjNRZhMc_Zbs8K4S_gMHTSdzFKMPHiVSfzpfCS7w4radaeklwWbGEjXunQl0KEjldOeDzOFYZGXz6qfyX9mXx_Wij5LrQvV9pciW1cvmvOiHUlrKc/s1600/%25CE%25A4%25CE%25B1%25CE%25BC%25CE%25B5%25CE%25AF%25CE%25BF+%25CE%2595%25CE%25BD%25CE%25BF%25CF%2581%25CE%25AF%25CE%25B1%25CF%2582+1721+%2528%25CF%2586%25CF%2589%25CF%2584%25CE%25BF%2529.jpg Προκύπτει άλλωστε από καταπληκτικά ντοκουμέντα που διασώθηκαν στην Ενορία της Υ.Θ. Ελεούσας των Κυνοπιαστών, το 1991, όταν στην ανακαίνιση του ναού, βρέθηκε ένας τόμος με χειρόγραφα που αναφέρονται στη ζωή, τη διοίκηση και την οικονομική διαχείριση της εκκλησίας μας, από το 1689 έως και το 1820.Μπορεί να φαντάζει περίεργο, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό.
Στον τόμο αυτό λοιπόν, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει και το Βιβλίο Ταμείου της εποχής εκείνης, που περιέχει εντυπωσιακές λεπτομέρειες, τόσο στη στήλη των εσόδων, όσο και στη στήλη των εξόδων. 
Τα στοιχεία αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αναφέρονται στη φάση ανακατασκευής και επέκτασης της εκκλησίας, από ένα μικρό ταπεινό - ιδιωτικό μέχρι το 1686 – εκκλησάκι, σε μια κλασική μονόκλιτη Βασιλική, όπως περίπου η σημερινή εκκλησία του Αη Γιάννη.
«Κουβερναδόρος της μονής»  δηλαδή, Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, όπως θα λέγαμε σήμερα, ήταν ο Ιωάννης Καρτάνος, από τη γνωστή οικογένεια φεουδαρχών της περιόδου της Ενετοκρατίας. Είναι ο ίδιος που τηρεί τα στοιχεία των εσόδων και εξόδων καθώς τα περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο.
Στην πρώτη εγγραφή στη στήλη των εξόδων αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Δόξα το θεώ 1721, Μαρτίου 8. Εξοδίας όπου έκαμα εγώ ο Ιωάννης Καρτάνος, κουβερναδόρος τις μονίς τις Ιπεραγίας Θεοτόκου ελεούσας κιμένις ις το χωρίο τον κινοπιαστόν, τιν οπίαν εξοδία την έκαμα από σολδία εδικά μου οστε να λάβο ευχαρίστισι…» (η ορθογραφία είναι του πρωτοτύπου). 
Και αμέσως μετά γίνεται συγκεκριμένος:
«Εκαμα της τεσερις ικονες τα δεσποτικά. Τους δόδεκα αποστόλους και το τρίμορφο. Έδοκα του αγιογραφου καματικά ις κάθε ικονα ριάλια έξι. 
-         Ις τους αποστόλους και το τρίμορφο από λίτρες δεκάξι το ένα και 
-         Ισε τέσερις ταβλες λαριζέ δια τα στασιδια – ιφεραν και μια ι παπάδες – έδοκα ις τις τεσερις λίτρες σαράντα.  
-         Ισε καρφια και κολα για τα στασίδια λίτρες πέντε ίμισι…»
Αυτά τα άκρως ενδεικτικά από τη στήλη των εξόδων.
Αλλά και η στήλη των εσόδων έχει τη χάρη της. Τιτλοφορείται «Το ίτι έλαβα» δηλ. έσοδα. Ας το δούμε.
«1721 οκτοβρίου 10. έλαβα απο τον Αναστάσι Ποταμίτι, κουμεσιο τις αντίκρι   εκλησίας, ριάλια τρία ίμισι.
1722 φρεβαριου 28. έλαβα από τον ιον του Τζικέρι δια το πακτο τις αντίκρι
 εκλισίας λαδι ξεστες τριαντα…
1722 μαίου 22. το άνοθεν λάδι εγίνικε λαμπάντε* ξεστες ικοσι οκτο, το επωλισα από λίτρες ικοσιτεσερις σολδια δεκα τιν κάθε ξεστα**…»

Με τον τρόπο αυτό διάφανης οικονομικής διαχείρισης στους δύσκολους εκείνους χρόνους, που η φεουδαρχία δεν άφηνε μεγάλα περιθώρια σημαντικών έργων κοινού ενδιαφέροντος, κατακτήθηκε η εμπιστοσύνη των κατοίκων προς την ενορία τους στην πρώιμη μορφή της. ΄Εδιναν έτσι, όχι μόνο τα οφειλόμενα από τη μίσθωση ελαιοκτημάτων της εκκλησίας αλλά και από το υστέρημά τους, για να έχουν στο χωριό ένα ναό που θα ήταν το κοινό τους σπίτι, η καταφυγή τους, αλλά και το καμάρι τους! Μια παμπάλαιη παράδοση που διατηρείται αδιάλειπτα ως τις μέρες μας…

Σημείωση:* Λαμπάντε = κατηγορία ποιότητας λαδιού
                   ** Ξέστα = μονάδα μέτρησης όγκου υγρών, αντιστοιχεί σε 18 λίτρα





ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:
Διαθήκη του Πρωτοπαπά των Κυνοπιαστών,  Ιερέως Αντωνίου Σκόρτζη (αφμβ - 1542)

Φωτογραφία του πρωτότυπου κειμένου
Ένα από τα πιο παλαιά έγγραφα των Αρχείων Κέρκυρας που αναφέρονται στους Κυνοπιάστες του 1542, είναι η διαθήκη του Ιερέα Αντωνίου Σκόρτζη, ο οποίος ήταν πρωτοπαπάς του χωριού και μέλος της κτητορικής οικογένειας του πρώτου ναού της Υ.Θ. Ελεούσας.
Είχαν περάσει 156 χρόνια Ενετοκρατίας και η διαθήκη γράφεται πέντε (5) χρόνια μετά την πρώτη πολιορκία της Κέρκυρας από τους Τούρκους του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή και το στόλο του Καπουδάν πασά Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, στα 1537.
Ο ιερέας Αντώνιος Σκόρτζης έχει στη ζωή εννέα (9) παιδιά, τέσσερις γιούς και πέντε θυγατέρες, αλλά ένας γιός του πού ήταν καλόγερος και η κόρη του η Μάρω, βρίσκονται μακριά του - πιθανότατα έχουν συλληφθεί αιχμάλωτοι κατά την πολιορκία και μεταφέρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής – αλλά τους αφήνει «αν είναι και έλθουν» μέρος της περιουσίας του.
    Αξιοσημείωτο είναι το είδος των καλλιεργειών της μακρινής εκείνης εποχής αλλά και οι τοποθεσίες των κτημάτων, μερικές από τις οποίες διατηρούνται ως σήμερα, όπως Πλαγιές, Λιναμιές και Τζαρουχιά.
    Το κείμενο της διαθήκης που ακολουθεί είναι πιστή απόδοση του πρωτοτύπου με τους ιδιωματισμούς και τα ορθογραφικά του λάθη.
αφμγ (1543)
+ ημέρα γ (3) μηνός Ιανουαρίου Ινδικτίωνος κ (20) ο ευλαβής παπά κυρ Νικόλαος Σερπέρης μου επρόσφερεν εμέν του υπογεγραμμένου ιερέος* μίαν διαθήκην ην εποίησε του ποτέ ευλαβή παπά κυρ Αντώνη Σκόρτζη πρωτοπαπά χωρίου των Κινοπιάστων ίνα θέσω αυτήν από ρήμαν εις ρήμαν. Η δε περίληψις αυτής έστιν ούτως:
αφμβ (1542) μηνί Δεκεμβρίω κζ (27). Εγώ ο ευλαβέστατος ιερεύς Αντώνης Σκόρτζης και πρωτοπαπάς των Κινοπιαστών βρισκόμενος αστενής και φοβούμενος τον θάνατον μίπως αποθάνο και αφίσο τα παιδία μου και την κυρά πρεσβυτέρα αδιόρθοτους εις εκείνο το τύποτε οπου έχω.
Ενμπρώτις αφίνω τις πάσι χριστιανοίς την συγχώριση. 
Ενμπρώτις αφίνω της πρεσβητέρας μου το παλιώ το αμπέλι στις πλαγιές και το νέω σήντα με το χωράφη λεγόμενο τζαπίσια με τα ελαϊκά δενδροί όσα και ανευρίσκονται μέσα, ομοίως αφίνο της και εις το οσπίτιον κυρίαν και οικοκυράν εις τούτο όπου ευρισκούμεστεν την σήμερον, έως όπου να ζη και αποθανόντας της να το αφίση όπου θελήση.  Αφίνο του Νικολού του υιού μου το αμπέλι λεγάμενο της ούρσας σύντα με το βάρος αυτού δια την ψυχήν μου. 
Αφίνο και της Μαργέτας της θυγατερός μου το αμπέλι λεγάμενο στις λιναμιές
το έτερον ήγουν δια λιψοπρικία όπου της λύπομε. 
Ομοίος ανέν και έλθει ο υιός μου ο καλόγερος να έχει το αμπέλιον στου τζαρουχιά και ανεν και θέλη να είνε στην εκκλησίαν να έχει το μερτικόν μου το ήτοι μου ακαρτερή και να κάνη και αυτός κάπιο τίποτες εις αύξισιν της εκκλησίας και τα επίλυπά μου κατζίβελα αμπέλια και χωράφια ελαϊκά δενδροί καρπερά κια άκαρπα. 
Αφίνω τα των παιδιό μου το τέταρτον ήγουν τον παπα του Νικολού του Νικηφόρου και του Δήμου να μυράζουν ωσαν αδελφοί όπου είναι και να είναι ομπληγάδοι να δίδουν λιψοπρικίες όπου χρεοστώ της Κατέρως και της Διάνας τα οποία τα ηξεύρη η πρεσβυτέρα το τι είναι. 
Αφίνω και της θυγατρός μου Ελένης νερατζία μία όπου είναι εις του Σμαρίγγα η οποία είναι προς το χωράφι του Σκόρτζη δια την ψυχήν μου.  Και ποτέ τω καιρώ ανέν και έλθη η θυγατέρα μου η Μάρο να έχει το μερτικόν της από τους αδελφούς ώσπερ και εκοίνοι και την ευχή μου. 
Και ήτις ουδέν πραξι αυτό όπου εδιόρθωσα να έχει από τα τίποτά μου πέντε σολδία και την κατάρα μου.


Υπο μαρτυρίας Μανουήλ Δαφνή και κυρ Αρσένη Σκιαδόπουλου και εμου Νικολάου πρεσβητέρου λεγόμενου Σερπέρης.

Α.Ν.Κ. Συμβολαιογράφος Πόλεως Ιερεύς Βραγανιώτης Πέτρος - ΤΟΜΟΣ Β΄ 176  Σελ. 54ν 

Ερευνητής Α.Ν.Κ., Κώστας Γραμμένος εκ Κουραμάδων.

Φυλάσσεται στο αρχείο της Εστίας Ιστορίας και Πολιτισμού Κυνοπιαστών «Γρηγόρης & Κώστας Δαφνής»

 


1 σχόλιο:

  1. ΣΧΟΛΙΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ: Ως ένας εκ των αναρίθμητων μαθητών αυτού του Σχολείου αισθάνομαι την ανάγκη να συγχαρώ τον μικρότερο συμμαθητή και εκλεκτό φίλο Στέφανο Πουλημένο, για το άρτιο και εμπεριστατωμένο άρθρο του, το δημιούργησε, όχι μόνο σε μένα, αλλά σε όλους τους μεγαλύτερους, συνομήλικες και μικρότερους απόφοιτους αυτού του περίφημου Δημοτικού Σχολείου Κυνοπιαστών, που έδωσε στην κοινωνία σωστούς ανθρώπους, αρκετοί δε εξ' αυτών διέπρεψαν και διαπρέπουν στους τομείς που επέλεξαν να σταδιοδρομήσουν.
    Ευχαριστούμε καλέ μου φίλε Στέφανε, που είσαι εκεί και προάγεις την ιστορία και τον πολιτισμό (και όχι μόνο) του χωριού μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή