Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2015

Η χιλιόχρονη λαϊκή μουσική παράδοση της υπαίθρου (εξωαστικής) Κέρκυρας

ΑΡΘΡΟ του Στέφανου Πουλημένου
Κυνοπιαστινοί οργανοπαίχτες συνοδεύουν γαμήλια πομπή κατά τη 10ετία του 1960
H ισχυρή μουσική ταυτότητα της Κέρκυρας και ο χαρακτηρισμός της ως «νησί της μουσικής» οφείλεται κυρίως στην παράδοση που διαμορφώθηκε το 19ο και τον 20ό αιώνα, μέσα από τις φιλαρμονικές της, (από τέσσερις που υπήρχαν στις αρχές του 20ου αι. έφτασαν σε λιγότερο από 100 χρόνια στις 19!) που έχουν την αφετηρία τους στην ίδρυση της Φιλαρμονικής Εταιρίας Κέρκυρας (Παλαιάς) στα 1840, αλλά και στις 10άδες χορωδίες, τα ωδεία, τα ορχηστρικά σχήματα το Μουσικό Σχολείο και φυσικά, στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Τα περισσότερα από τα ιδρύματα αυτά αναφέρονται συχνά και στο ιταλικής προελεύσεως λυρικό θέατρο, που εμφανίστηκε στην πόλη της Κέρκυρας από τα 1733 (Σαν Τζιάκομο), αλλά και στους μεγάλους μουσουργούς του 19ου και του 20ου αι. όπως ο Ν. Μάντζαρος, ο Σπ. Ξύνδας, ο  Σπ. Σαμάρας, ο Αλ. Γκρεκ κ.α. που σφράγισαν με το έργο τους, τη μουσική παράδοση του Νησιού αλλά και ευρύτερα της χώρας.
Αιώνες όμως πριν την διαμόρφωση της σύγχρονης και δυναμικής μουσικής ταυτότητας της Κέρκυρας, με την έντεχνη μουσική δημιουργία και τις αδιαμφισβήτητες ιταλικές επιδράσεις, στη διαχρονικά, υπέρτερη πληθυσμιακά, ύπαιθρο του νησιού, την άλλη Κέρκυρα, καταγράφεται ιστορικά με πλήθος στοιχείων και μαρτυριών, η ύπαρξη της πλούσιας λαϊκής μουσικής παράδοσης του νησιού που, άλλοι μεν την αγνοούν και άλλοι σκόπιμα την αποσιωπούν.
Η παράδοση αυτή έχει την αφετηρία της στη διάρκεια της μέσης βυζαντινής περιόδου, (10ος και 11ος αιώνας) και επιβιώνει ως τις μέρες μας, με τα ακριτικά τραγούδια και τις παραλογές, το είδος των τραγουδιών που ήταν διαδεδομένο σ’ ολόκληρο το μεσαιωνικό ελληνικό κόσμο1. Πλήθος τέτοιων αφηγηματικών  τραγουδιών διατηρήθηκε στη ζωή, μέσα από τη λαϊκή παράδοση των απλών ανθρώπων στα χωριά του νησιού, που τα απέδιδαν και σε ορισμένες περιπτώσεις συνεχίζουν να τα αποδίδουν και να τα χορεύουν, με διάφορες παραλλαγές, σε ιδιαίτερες τοπικές μελωδίες, με λιτούς, απλούς συρτούς χορευτικούς ρυθμούς.
Η κατηγορία αυτών των τραγουδιών εμπλουτίστηκε με νεότερες παραλογές και μοιρολόγια, τραγούδια αγάπης με αφηγηματικούς στίχους και κυρίως με πλήθος λαϊκών δίστιχων (λιανοτράγουδων), πολλά από τα οποία, είτε έφεραν μαζί τους πρόσφυγες από την Κρήτη, την Πελοπόννησο, την ΄Ηπειρο κ.α., είτε διαμορφώθηκαν από τις τοπικές κλειστές αγροτικές κοινωνίες και την όποια επαφή είχαν αυτές στο πέρασμα του χρόνου με την εντός των τειχών πόλη.
Μόλις πρόσφατα, ο καθηγητής μουσικολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, Κώστας Καρδάμης, σε κείμενό του για το έντεχνο τραγούδι των Επτανήσων κατά τον 19ο αιώνα, αναφέρεται σε κερκυραϊκές μελωδίες που ήταν πασίγνωστες στη Βενετία, (το 18ο αιώνα) και σε κερκυραϊκά εξωαστικά άσματα που τραγουδούσε στις αρχές του 19ου αιώνα, στο Παρίσι και το Λονδίνο, ο μετέπειτα πρόεδρος της Γερουσίας και της Ιονίου Βουλής, Εμμανουήλ Θεοτόκης2.
 Ιδιωματικά έθιμα και ελληνική γλώσσα
Ο Γεράσιμος Χυτήρης
Να σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με τον ιστορικό και λαογράφο Γεράσιμο Χυτήρη, ο πληθυσμός της κερκυραϊκής υπαίθρου, ως και το 19ο αιώνα, όντας «καταδικασμένος από την πόλη σε απομόνωση, στέκεται πλησιέστερα και συνεπέστερα στις ελληνικές του ρίζες. Διακρατεί μια δική του κουλτούρα αυτόχθονη και αυτάρκη. Ως τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν επηρεάζεται από το αστικό κέντρο και βιώνει τα ιδιωματικά της ήθη, έθιμα, παραδόσεις, χορούς, τραγούδια, παραμύθια, ενδυμασίες και γλώσσα»3.
Ειδικότερα για την τελευταία, ο ιστορικός της Κέρκυρας μεσαιωνοδίφης Ιωάννης Ρωμανός, μελετώντας τα γλωσσικά του νησιού, βρίσκει το 1870, την ελληνική γλώσσα «διαφυλαχθείσα εν τοις αγροίς καθαροτάτην»4, ενώ ο Γάλλος Lamare Picquot, την ίδια εποχή, σημειώνει ότι «οι σχέσεις που διατήρησε τόσα (411) χρόνια η Βενετία με την Κέρκυρα, έκαμαν τους Κερκυραίους (εννοεί της περιτειχισμένης πόλης) να αποκτήσουν τα έθιμα και να υιοθετήσουν τη γλώσσα της μητροπόλεως. Όλοι οι αστοί, μαζί με την ελληνική μητρική τους γλώσσα μιλούν και βενετσιάνικα (…). Οι χωρικοί της Κέρκυρας και οι Έλληνες των άλλων νησιών, μιλούν μόνο τα νέα ελληνικά, τα «ρωμαίικα» 5, κάτι που επιβεβαιώνεται απόλυτα και από τη γλώσσα των τραγουδιών της λαϊκής παράδοσης.
Η λαϊκή μουσική παράδοση εμπλουτίζεται
Σ’ αυτό το πλαίσιο, εκτός των μεσαιωνικών τραγουδιών με τη βυζαντινή προέλευση (ακριτικά και παραλογές) κι εκείνων που προστέθηκαν στην συνέχεια, διαμορφώθηκαν επιπλέον και πολλά τραγούδια του γάμου με εξαιρετικούς στίχους και σε μεγάλη ποικιλία μελωδικών παραλλαγών. Τα τραγούδια τούτα, με μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές από χωριό σε χωριό, αποδίδονται ακόμη και σήμερα, όλα από ανεπιτήδευτες φωνές, κυρίως γυναικών, που τα μαθαίνουν με το αυτί (αρέκια), χωρίς γνώσεις μουσικής και παλιότερα, χωρίς δυνατότητες ανάγνωσης και γραφής.
Ορισμένα από τα τραγούδια του γάμου και ιδιαίτερα τα χορευτικά, όπως συμβαίνει και στα τοπικά πανηγύρια, συνοδεύονταν παλιά, από αρχέγονα μουσικά όργανα, την ασκομαντούρα (άσκαυλο) και τα ταμπουρλονιάκαρα (νιάκαρα = οξύαυλος)6. Από το 19ο αιώνα τα όργανα αυτά σταδιακά αντικαθίστανται από τα ευρωπαϊκά, βιολί και κιθάρα, ενώ κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προστίθεται σ’ αυτά και το ακκορντεόν.
Οι ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες ευνόησαν τη δημιουργία και άλλων κατηγοριών τραγουδιών, όπως αυτά της αγροτικής ζωής και ειδικά του ελαιώνα, της ξενιτιάς, της τάβλας, τα λαϊκοθρησκευτικά των μεγάλων γιορτών, τα τραγούδια της αποκριάς, των πανηγυριών κ.α. εμπλουτίζοντας ακόμη περισσότερο την εξαιρετική ποικιλία των τραγουδιών της χιλιόχρονης λαϊκής μουσικής παράδοσης της άλλης, της εξωαστικής Κέρκυρας.
Αστική επίδραση και συρρίκνωση
Η Χορωδία Κυνοπιαστών το 1933, στο πανηγύρι των Αγ. Πάντων Σιναράδων
Μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το ουσιαστικό άνοιγμα της πόλης για τους κατοίκους της υπαίθρου, η διαρκώς διευρυνόμενη επικοινωνία των Κερκυραίων (αστών και χωρικών) μεταξύ τους και η σταδιακή άμβλυνση των κοινωνικών διαφορών, ευνόησε τη μεταφορά έντεχνων αστικών μελωδιών (καντάδων κλπ.) στους φιλόμουσους της υπαίθρου, που τις υποδέχτηκαν αποδίδοντάς τες με το δικό τους τρόπο, παράλληλα με την παμπάλαιη τοπική παράδοση.
Η λαϊκή μουσική παράδοση της υπαίθρου Κέρκυρας, κατορθώνει παρά ταύτα, να επιβιώνει με κάποιες απώλειες, ως και τη 10ετία του 1960. Είναι τότε που σαρώνουν τα πάντα, η αστυφιλία και η μετανάστευση, η εισαγωγή του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης (και δι΄αυτών, των ακουσμάτων από την άλλη Ελλάδα και την πέραν αυτής ανατολή), η σταδιακή αστικοποίηση της ζωής στα χωριά, η ριζική αλλαγή των δομών των μέχρι τότε αγροτικών κοινωνιών αλλά και η μαζική εμφάνιση του τουρισμού.
Βαθιές ρίζες στο χώρο και το χρόνο
Όλα αυτά μαζί, οδήγησαν σε συρρίκνωση τη χιλιόχρονη κερκυραϊκή λαϊκή μουσική παράδοση, όχι όμως στον αφανισμό της.
Στίχοι, ρυθμοί και μελωδίες της, επιβιώνουν στο νησί και στις μέρες μας, σε πλήθος λαϊκών εκδηλώσεων, αποκαλύπτουν και επιβεβαιώνουν την ελληνικότητά τους με την ταυτόχρονη κερκυραϊκή ιδιαίτερη ταυτότητά τους, προσελκύουν δε το ενδιαφέρον φωτισμένων μουσικών και αποτελούν πηγή έμπνευσης για σύγχρονες μουσικές δημιουργίες.
Το γεγονός ότι το Μουσικό Σχολείο Κέρκυρας, προσπερνά αυτή τη χιλιόχρονη παράδοση, εστιάζοντας την εκπαίδευση που παρέχει, κυρίως στη σύγχρονη έντεχνη ελληνική μουσική δημιουργία αλλά και σε ξένες προς τον τόπο ή παρείσακτες στην τοπική παράδοση μελωδίες, δεν αλλάζει τα πράγματα.
Η συστηματική έρευνα της πλούσιας κερκυραϊκής λαϊκής μουσικής παράδοσης, παραμένει ζητούμενο για το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και είναι καιρός να καταστεί μια από τις άμεσες προτεραιότητές του, ξεπερνώντας το πρόβλημα απουσίας καθηγητή ειδικότητας εθνομουσικολογίας.
Η αναπόσπαστη σχέση, ωστόσο, των τραγουδιών της χιλιόχρονης λαϊκής μουσικής παράδοσης της Κέρκυρας με τους κύκλους του χρόνου και της ζωής των απλών ανθρώπων, σε συνδυασμό με αρκετές ανιδιοτελείς πρωτοβουλίες έρευνας, ανάδειξης και διάδοσής της, είναι όροι αρκετοί για την επιβίωσή της, ακόμη και στη σημερινή δύσκολη εποχή. Κι αυτό γιατί αντλεί τους χυμούς της και τη δύναμή της από τις βαθιές, μέσα στο χώρο και το χρόνο, ρίζες της, ενώ όλο και περισσότεροι Κερκυραίοι βρίσκονται με ασίγαστη τη διάθεση να… φυσούν τα κάρβουνα της παράδοσης για να ξανακοκκινίσουν!
Κυνοπιάστες Κέρκυρας, 30 Σεπτ.2015

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
  1. Γιάννη Μαρτζούκου, «Κερκυραϊκά Δημοτικά Τραγούδια», Αθήνα 1959.
  2. Πρόγραμμα εκδήλωσης της Οπερας Δωματίου Κέρκυρας, για το έντεχνο Επτανησιακό τραγούδι, στον κήπο των π. ανακτόρων της πόλης, στις 18 Σεπτεμβρίου 2015.
  3. Γερ. Χυτήρη, «Η Κέρκυρα στα μέσα του 19ου αιώνα», έκδοση της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών1988, σελ. 16.
  4. Ι. Ρωμανού, «Γρατιανός Ζώρζης, αυθέντης Λευκάδος» εν Κερκύρα τυπ. ΙΟΝΙΑ, 1870.
  5. Lamare Picquot, «Η Κέρκυρα στα μέσα του 19ου αιώνα», Γερ. Χυτήρη, έκδοση της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών,1988, σελ. 68, σημ. 34.
  6. Γερ. Χυτήρη, «Τα λαογραφικά της Κέρκυρας», έκδοση της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, 1988.

Τρίτη 29 Σεπτεμβρίου 2015

Τραγούδια της άλλης Κέρκυρας από τη ΓΕΙΤΟΝίΑ στη Λευκάδα

Στίχοι, ρυθμοί και μελωδίες της χιλιόχρονης λαϊκής μουσικής παράδοσης της υπαίθρου Κέρκυρας, το Σάββατο 3 Οκτωβρίου, στην πόλη της Λευκάδας

Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα τραγουδιών από τη χιλιόχρονη λαϊκή μουσική παράδοση της υπαίθρου Κέρκυρας, θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν οι Λευκαδίτες, το Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2015, στις 8 το βράδυ, στην πλατεία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, πίσω από την κεντρική πλατεία της πόλης της Λευκάδας.
Ο Πολυφωνικός Χορός Κυνοπιαστών Κέρκυρας «ΓΕΤΟΝίΑ», θα αποδώσει τραγούδια της αγάπης, του γάμου, της ξενιτιάς, της αγροτικής ζωής (του ελαιώνα κλπ.), της τάβλας, ακριτικά και παραλογές από τη βυζαντινή περίοδο και τραγούδια των τοπικών πανηγυριών.
Tον 20μελή Πολυφωνικό Χορό, συνοδεύουν στην κιθάρα ο Γιώργος Χονδρογιάννης – Μπεζερής και ο Δημήτρης Μεταλληνός, στο βιολί ο Σωτήρης Ραυτόπουλος και στο ακκορντεόν ο Κωστής Γλυκιώτης ενώ συντονίζει όπως πάντα ο Γιώργος Ανυφαντής.
Τη λαογραφική έρευνα και παρουσίαση των τραγουδιών κάνει ο Στέφανος Πουλημένος.
Η διοργάνωση είναι ενταγμένη στο SEVEN FESTIVAL που, κλείνοντας τον 5ο χρόνο λειτουργίας του, φιλοδοξεί να επεκτείνει τη δραστηριότητά του σ’ όλα τα Ιόνια Νησιά, με πρώτο βήμα στη Λευκάδα.
Η συγκεκριμένη εκδήλωση χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα εδαφικής συνεργασίας Ελλάδα – Ιταλία Ι.C.E. της Περιφέρειας Ιόνιων Νησιών, δια του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης.

Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2015

Ο Νίκος Σπ. Αρκούδης, νέος Κυνοπιαστινός γιατρός


Το πτυχίο του από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης έλαβε πρόσφατα ο Κυνοπιαστινός στην καταγωγή Νίκος Αρκούδης, γιός του Σπύρου Ν. Αρκούδη (Γιογιότσου).
Ο νεαρός επιστήμονας μπήκε «με το σπαθί του» στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης το 2009 και ολοκλήρωσε επιτυχώς τις εξαετείς σπουδές του, χωρίς την παραμικρή απώλεια  χρόνου, κάτι μάλλον σπάνιο για ιατρικές σπουδές.
Έτσι, τώρα ετοιμάζεται να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία και μετά το αγροτικό του, ενώ στη συνέχεια προγραμματίζει την απόκτηση ειδικότητας Ψυχιατρικής, από το ιστορικό Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός».
Συγχαίρουμε το Νίκο και την οικογένειά του για την εντυπωσιακή αυτή επιτυχία, του ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία και… να τον βλέπουμε!



Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2015

Οι Κυνοπιάστες ξαναστήριξαν Τσίπρα - ΣΥΡΙΖΑ


 Τη στήριξή τους στον Αλέξη Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ, πρόσφεραν και στις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, οι εκλογείς που ψήφισαν στα τρία εκλογικά τμήματα των Κυνοπιαστών.
Συγκεκριμένα, στα εκλογικά τμήματα των Κυνοπιαστών ψήφισαν αυτή τη φορά 990 ψηφοφόροι σε επί 1.925 εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους, έναντι 1.099 ψηφισάντων του Ιανουαρίου 2015. ενώ σε εκλογικές αναμετρήσεις της προηγούμενης10ετίας, οι ψηφοφόροι είχαν υπερβεί τους 1250.
Στους 990 ψηφίσαντες, ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 418 ψήφους, έναντι 472 που είχε λάβει το Γενάρη.
Η ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, έλαβε 223 ψήφους, έναντι 262 της προηγούμενης εκλογικής αναμέτρησης.
Η Χρυσή Αυγή έλαβε στους Κυνοπιάστες περίπου το παγκερκυραϊκό ποσοστό της (7,6%) με 73 ψήφους, έναντι 55 των προηγούμενων εκλογών.
Αναλυτικά στοιχεία των εκλογικών αποτελεσμάτων, αναγράφονται στον ανωτέρω πίνακα, τον οποίο μπορείτε να συγκρίνετε με τα αντίστοιχα των εκλογών του Ιανουαρίου 2015, που παρουσιάζονται στη σχετική ανάρτησή μας, εκείνων των ημερών.
Ειδικά για το παρουσιαζόμενο ως ποσοστό αποχής 48,57%, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι στους εκλογικούς καταλόγους το 12% περίπου των εγγεγραμμένων δεν είναι στη ζωή και κακώς δεν έχουν διαγραφεί από το Εθνικό Δημοτολόγιο με βάση το οποίο εκδίδονται οι εκλογικοί Κατάλογοι.

Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2015

Δημοτικό και Νηπιαγωγείο Κυνοπιαστών: Αγιασμός με 16 συν 4 εκπαιδευτικούς στις θέσεις τους. Αναμένεται η κάλυψη 9 κενών θέσεων εκπαιδευτικών ειδικοτήτων



Μπορεί η νέα σχολική χρονιά να ξεκινά με μεγάλες ελλείψεις εκπαιδευτικών στα σχολεία, σε σημείο που, την Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2015, σε ορισμένες περιπτώσεις να μη γίνει καν αγιασμός, εδώ όμως, στο Δημοτικό Σχολείο Κυνοπιαστών (Σχολικό Κέντρο) που λειτουργεί στο νέο του κτηριακό συγκρότημα για 9η χρονιά, τα πράγματα είναι μάλλον καλύτερα.
Δεκαέξι (16) εκπαιδευτικοί, από τους οποίους δεκατέσσερις (14) τακτικοί και δύο (2) ειδικοτήτων, με την έναρξη του σχολικού έτους και τον καθιερωμένο αγιασμό, που τέλεσε ο εφημέριος Κυνοπιαστών αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Κουτσούρης, βρέθηκαν  στις θέσεις τους, γεγονός που επιτρέπει να ξεκινήσει, σχεδόν κανονικά, η λειτουργία του σχολείου, μένοντας σε εκκρεμότητα προς κάλυψη, εννέα θέσεις επιμέρους  ειδικοτήτων.
Οι ειδικότητες εκπαιδευτικών που περιμένει την κάλυψή τους  το Σχολικό Κέντρο Κυνοπιαστών, μέσα στο Σεπτέμβρη, είναι: η δεύτερη γυμναστικής και αγγλικών, και από μία μουσικής, καλλιτεχνικών, θεατρικής αγωγής, πληροφορικής, γερμανικών και γαλλικών.

Το δυναμικό του σχολείου

Για το σχολικό έτος 2015 -2016, έχουν εγγραφεί 178 μαθητές, με αποτέλεσμα τα προς λειτουργία τμήματα να είναι πιθανότατα δώδεκα (12), δηλαδή ανά δύο τμήματα η κάθε τάξη, αν είναι αναλογικά κατανεμημένοι οι μαθητές.
Διευθύντρια και για τη νέα χρονιά παραμένει η εξαιρετική Κυνοπιαστινή εκπαιδευτικός Μελπομένη Κ. Πουλημένου, ενώ στη θέση του υποδιευθυντή θα βρίσκεται και πάλι ο παλαιός καλός δάσκαλος του σχολείου Σπύρος Βλάσσης.
Το Νηπιαγωγείο Κυνοπιαστών έχει φέτος γραμμένα 50 παιδιά, σημειώνοντας μικρή κάμψη λόγω επαναλειτουργίας του Νηπιαγωγείου Αγίων Δέκα και θα λειτουργήσει με τέσσερις νηπιαγωγούς που είναι ήδη στη θέση τους.
Διευθύντρια του Νηπιαγωγείου παραμένει η αρχαιότερη και εμπειρότατη Νηπιαγωγός Ειρήνη Υψηλού.

Σημαντική συμβολή του Συλλόγου Γονέων

Το Σχολικό συγκρότημα Δημοτικού και Νηπιαγωγείου Κυνοπιαστών έχει δεχτεί φέτος, ενόψει της νέας σχολικής χρονιάς, την εντυπωσιακή φροντίδα, του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων που δεν περιορίστηκε σε μία τυπικού χαρακτήρα παρουσία στην τελετή του αγιασμού. Ο σύλλογος, με πρωταγωνιστή τον αντιπρόεδρο του Δ.Σ. Ανδρέα Ν. Παϊπέτη, αξιοποιώντας το μικρό ταμείο που διαθέτει από εκδηλώσεις που διοργάνωσε, προχώρησε:

  • Σε εκτεταμένο καθαρισμό από την άγρια βλάστηση και εσωτερικά και περιμετρικά της μεγάλης του αυλής.
  • Σε αισθητικές παρεμβάσεις με τοποθέτηση γλαστρών και συστηματικό καθαρισμό των μεγάλων επιφανειών των υαλοπινάκων και το σπουδαιότερo, 
  • Σε επισκευή της μεγάλης κεραμοσκεπούς στέγης, που αντιμετώπιζε προβλήματα εισροής ομβρίων υδάτων, λόγω σπασμένων κεραμιδιών αλλά και κατασκευαστικών αστοχιών.

Η πρόσφατη μάλιστα ισχυρή νεροποντή απέδειξε την αποτελεσματικότητα της τελευταίας αυτής σοβαρής παρέμβασης.

Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2015

Oι Κυνοπιάστες στην ιεροτελεστία του τρύγου και της παραγωγής του κρασιού

Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου (Ψαλμοί 103).

Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία του τρύγου, του πατήματος των σταφυλιών και της παραγωγής του κρασιού, που παίρνει τη μορφή ιεροτελεστίας και στους Κυνοπιάστες. Διαδικασία στην οποία συμμετέχει ένα μεγάλο μέρος – παλιότερα το σύνολο - των οικογενειών των Κυνοπιαστών. Είναι άλλωστε συνεχιστές μιας παράδοσης αιώνων…
Η πρώτη γραπτή αναφορά σε αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή των Κυνοπιαστών, γίνεται στους «αμπελώνες της Βράναινας» στη Χρυσίδα, κατά το 14o αιώνα, ενώ τον 15o αιώνα βρίσκουμε το τοπωνύμιο «Καλοκρασού» (περιοχή που παράγει σταφύλια – κυρίως μαντζαβί - για καλό κρασί) στη Μηλιά (συνοικία των Κυνοπιαστών).
Τον 16o αιώνα, βρίσκουμε συμβάσεις «αμπέλωσης» χωραφιών και αργότερα το ξαμπέλωμα, δηλαδή αφαίρεση των αμπελιών για να φυτευτούν άλλες καλλιέργειες.
Φέτος, λόγω της ανομβρίας η ποιότητα των σταφυλιών είναι καλή και ο μούστος που παράχθηκε για οινοποίηση είναι υψηλόβαθμος και καλύτερης ποιότητας.
Αρκετοί Κυνοπιαστινοί ωστόσο θ’ αγοράσουν σταφύλια – κυρίως Ζακύνθου και Πελοποννήσου - από το εμπόριο για οινοποίηση, είτε για να συμπληρώσουν τις ποσότητες των δικών τους σταφυλιών, είτε για να κάνουν κρασί αποκλειστικά απ’ αυτά.

Κυριότερη τοπική ποικιλία, το μαρτζαβί

Φωτο από την κληματαριά του Νίκου Α. Πουλημένου
Το μαρτζαβί (φωτο), που είναι επίσης γνωστό και ως μαντζαβί, βαρσαμί, βαρζαμί, μπερζαμί αλλά και ως λευκαδίτικο, είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη από αιώνων τοπική ερυθρή ποικιλία με εικαζόμενη ιταλική προέλευση.  Λέγεται ότι επί Ενετοκρατίας, μεταφέρθηκε αρχικά στην Κέρκυρα και αργότερα στη Λευκάδα, όπου και καλλιεργείται σήμερα συστηματικά, ενώ συναντάται σποραδικά στην Πρέβεζα, το Αγρίνιο και την Πάτρα.
Πρόκειται για μια πολύ πλούσια σε χρώμα ερυθρή ποικιλία. Σε κατάλληλα εδάφη και σε περιοχές μικρού υψομέτρου, δίνει κρασιά υψηλόβαθμα, με καλή οξύτητα και έντονο, πλούσιο χρώμα. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά σε αναμίξεις με άλλες ποικιλίες για την παραγωγή επιτραπέζιων οίνων. Δίνει κρασιά με πολύ ιδιαίτερο και ξεχωριστό χαρακτήρα.
Είναι ποικιλία ζωηρή, παραγωγική, ανθεκτική στις ασθένειες σχετικά ευαίσθητη στην ξηρασία. Τα σταφύλια είναι μεγάλα με κυανομέλανο φλοιό. Τρυγιέται αρχές Σεπτεμβρίου. Το κρασί είναι ερυθρό με έντονο, βαθύ χρώμα πλούσιο σε τανίνες.
Tο κρασί που παράγεται από τη σπάνια ποικιλία «Βερτζαμί» ή barzamino θεωρείται από τις καλύτερες ποικιλίες που βγάζει η χώρα μας.
Νεότερες έρευνες (Labra κ.ά. 2003) έδειξαν ότι ανήκει μεν στην ομάδα των ιταλικών ποικιλιών (Marzemino, Barzemino, Balsamina), αλλά, παρά τις μορφολογικές και αμπελογραφικές ομοιότητες, πρόκειται για διαφορετική ποικιλία.

Οινοποιίες στη Λευκάδα

Στην Κέρκυρα, παρά την εκτεταμένη παρουσία της ποικιλίας αυτής, δεν έχουμε παραγωγή σε επαγγελματικό επίπεδο, κάτι που συμβαίνει με πέντε τουλάχιστον οινοποιίες της Λευκάδας.
Από αναρτήσεις στο διαδίκτυο πληροφορούμαστε γι’ αυτές τα εξής:
1. Το εργαστήρι τοπικού οίνου Λευκάδας “Σύφλογο”, το οποίο ιδρύθηκε το 1994 από τον Διονύση και τη Μαρία Παπανικολοπούλου. «Σύφλογο» σημαίνει εκεί που σμίγουν όλες οι φλόγες… Για την παραγωγή του “Σύφλογου”, χρησιμοποιούνται τοπικές ποικιλίες, άλλες γνωστές (Βερτζαμί, Βαρδέα, Χλώρη) και άλλες που κοντεύουν να περάσουν στη λήθη - Μαυροπάτρινο, Θειακό, Ασπροβάρτζαμο,  Κοκκινοστάφυλο,  Λευκαδίτικο μοσχάτο -, παλεύουν με το χρόνο και δίνουν το λιγοστό αλλά υπέροχο καρπό τους. Όλοι οι τύποι κρασιού που παράγονται από το εργαστήρι (Λευκός Ξηρός, Ερυθρωπός Ξηρός, Ερυθρός Ξηρός (Μπρούσκο), Ερυθρός Ημίγλυκος), ωριμάζουν και παλαιώνονται σε Γαλλικά δρύινα βαρέλια σε υπόγειο χώρο. Για να επισκεφθεί κανείς το εργαστήρι θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον κ. Διονύση Παπανικολόπουλο στα τηλέφωνα (+30) 26450 41674, (+30) 6973217833.
2. Στη Λυγιά Λευκάδας, του Αλέξη Λογοθέτη, συνεχιστή της οικογενειακής παράδοσης που ξεκινά το 1965, που παράγει το κρασί “Vetzamo”. Οι ποικιλίες σταφυλιού που χρησιμοποιούνται είναι πολλές, παραδοσιακές και μη: Βαρδέα, Ροδίτης, Σαβατιανό, Chardonnay, Sauvignon blanc, Βερτζαμί, Αγιωργήτικο, Cabernet, Syrah. Φημισμένο και βραβευμένο ως το κορυφαίο Ελληνικό Λευκό ξηρό κρασί (Διεθνής Διαγωνισμός Θεσσαλονίκης, 2006), το λευκό κρασί της σειράς “Λευκάδιος”, από την τοπική ποικιλία Bαρδέα. Το αντίστοιχο ερυθρό, ένα πετυχημένο πάντρεμα από το δύσκολο Βερτζαμί με άλλες ερυθρές ποικιλίες. Άλλοι τύποι κρασιού που παράγονται από το “Verzamo” είναι το Verzamo Λευκό -πάντρεμα της Λευκαδίτικης Βαρδέας με τον Αχαϊκό Ροδίτη-, το Verzamo Ροζέ -από Βερτζαμί και Merlot- και το Verzamo Ερυθρό -συνδυασμός του κοσμοπολίτικου Merlot με το Λευκαδίτικο Βερτζαμί. Η επίσκεψη στο οινοποιείο γίνεται κατόπιν συνεννόησης, στο τηλέφωνο 2645071268 και στο e-mail: info@vertzamo. gr.
3. Το οινοποιείο “Λευκαδίτικη Γη” στα Σύβοτα Λευκάδας, ιδρύθηκε το 2000 από τον οινολόγο Δημήτρη Ρομποτή. Εκεί, παράγεται το “Λευκαδίτικη Γη Λευκό”, από τις παραδοσιακές ποικιλίες Βαρδέα και Βερζαμί. Από την ερυθρή ποικιλία Βερτζαμί, παράγεται το “Λευκαδίτικη Γη Ερυθρό”, όπου παλαιώνεται σε βαρέλια για 8-12 μήνες. Από την ίδια ποικιλία αλλά από αμπελώνες με μεγαλύτερο υψόμετρο και διαφορετικό τρόπο οινοποίησης, παράγεται και το “Λευκαδίτικη Γη Ροζέ. ” Ένας ακόμα τύπος κρασιού, είναι ο “Μελήδονος”, ένα γλυκό κρασί από Βερτζαμί και Πατρινό. Η επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου, αποτελεί ένα πραγματικό ταξίδι στον κόσμο του κρασιού. Η διάρκεια μιας επίσκεψης κυμαίνεται από 20 λεπτά έως μία ώρα, ανάλογα με το χρόνο και το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Η περιήγηση ξεκινάει από μια έκθεση με παλιά εργαλεία οινοποίησης. Στη συνέχεια, περνώντας μέσα από το αμπέλι, ο επισκέπτης θα γνωρίσει το χώρο παραγωγής και οινοποίησης, όπου μπορεί να δει από κοντά όλες τις διαδικασίες (οινοποίηση, παλαίωση, εμφιάλωση). Τέλος, στον χώρο γευσιγνωσίας, μπορεί να δοκιμάσει ή και να προμηθευτεί τα κρασιά του οινοποιείου. Το οινοποιείο είναι ανοιχτό για επισκέψεις, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, από τις 9.00 το πρωί έως τις 10.00 το βράδυ. Τους υπόλοιπους μήνες η επίσκεψη γίνεται μετά από επικοινωνία, στο τηλέφωνο 26450 39139.
4. ΠΛΑΓΙΕΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ – Το οινοποιείο των Σολδάτου και Αργυρού, ιδρύθηκε το 2002. Η έδρα, τα αμπέλια και οι εγκαταστάσεις βρίσκονται μέσα στα όρια της κοινότητας του Αη Λια, στους ορεινούς όγκους της Λευκάδας, όπου και παράγονται τα περίφημα κρασιά “Πλαγιές Λευκάδας” (Τηλέφωνα επικοινωνίας: 26450 39112, 26450 24687). Μέσα στην κοινότητα του Αη Λια, μια σύγχρονη οινοποιία δέχεται κάθε χρόνο την παραγωγή των αμπελιών. Είναι εξοπλισμένη με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, διαθέτοντας πνευματικό πιεστήριο, ανοξείδωτες δεξαμενές, ψυκτικές εγκαταστάσεις και αυτόματο εμφιαλωτήριο. Στην προστατευμένη από τις εξωτερικές θερμοκρασίες κάβα, αρχικά τα κρασιά ωριμάζουν για 6 μήνες σε δρύινα γαλλικά και αμερικανικά βαρέλια και στη συνέχεια συμπληρώνουν την ωρίμανση σε φιάλες για 3 ακόμη μήνες. Οι ποικιλίες κρασιών που παράγει το οινοποιείο είναι διάφορες. Ο οίνος “Πλαγιές Λευκάδας” Λευκός από την τοπική ποικιλία Βαρδέα είναι ένα κρασί που συνοδεύεται από αρώματα λεμονανθών και γεύση με μια δροσερή οξύτητα. Ο “Πλαγιές Λευκάδας” Ερυθρωπός Ξηρός, ένα κρασί διαυγές, με γεύση φρουτώδη, από την τοπική, επίσης ποικιλία σταφυλιού, Βερτζαμί. Από την ίδια ποικιλία παράγονται και τα κρασιά “Πλαγιές Λευκάδας” Ερυθρός Ξηρός (με μια λεπτή γεύση φρέσκων μπαχαρικών) και Ημίγλυκος (με άρωμα βανίλιας). Ακόμη, το “Πορφυρό Βουνό”, ένας ερυθρός ξηρός οίνος, παρασκε υάζεται από την ποικιλία Cabernet Sauvignon και αφήνει αρώματα κόκκινων φρούτων. Τέλος, το “Merlot”, είναι ένας ερυθρός ξηρός οίνος, με βαθυκόκκινο χρώμα και πλούσια αρώματα.
5. Το οινοποιείο του Σπύρου Ρεκατσίνα βρίσκεται στο ορεινό χωριό της Καρυάς, που απέχει 14 χιλιόμετρα από την πόλη της Λευκάδας. Σ” ένα παραδοσιακό πετρόκτιστο οίκημα, που στεγάζει τα πλέον σύγχρονα μηχανήματα, ο οινοποιός παντρεύει την παράδοση με την σύγχρονη επιστήμη παράγοντας μοναδικής ποιότητας λευκαδίτικα κρασιά, από αυστηρά επιλεγμένα βιολογικά σταφύλια. Το μεγαλύτερο μέρος των σταφυλιών προέρχεται από τους ιδιόκτητους ημιορεινούς αμπελώνες της οικογένειας που δημιουργήθηκαν με την κατασκευή ξερολιθιών στα επικλινή εδάφη της περιοχής τους. Το πλέον ονομαστό απ” τα κρασιά του οινοποιού είναι το μοναδικής ποιότητας και βαθιάς επίγευσης κόκκινο κρασί που έχει σαν βάση του τη γνωστή λευκαδίτικη ποικιλία σταφυλιού το Βερτζαμί, που έχει βαθύ σκούρο χρώμα και άφθονες τανίνες. Στο οινοποιείο, όμως, παράγεται και λευκό κρασί από τις τοπικές ποικιλίες Λαγόρθι, Χλώρη, Περαχωρίτικο και Βαρδέα. Στους κατάλληλα διαμορφωμένους και διακοσμημένους χώρους ο επισκέπτης, θα δει τον τρόπο οινοποίησης καθώς και τα εκθέματα (πέτρινα τρόκολα (στροφιλιές) με την ξύλινη βίδα, ξύλινα παλιά πατητήρια.), ενώ στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα φιλοξενίας θα απολαύσει τα κρασιά του οινοποιείου και την υπέροχη θέα που προσφέρει η θέση του (βρίσκεται σε υψόμετρο 550 μ. περίπου).