Πέμπτη 28 Απριλίου 2016

Μέσπιλον, οι νέσπολες (μούσμουλα) και οι ιδιότητές τους

Νέσπολες στο Μανταλιό Κυνοπιαστών, τέλη Απριλίου 2016
Οι νέσπολες όπως τις λέμε στην Κέρκυρα, ή μούσμουλα όπως τα λένε στην άλλη Ελλάδα, είναι νόστιμα και δροσερά ανοιξιάτικα φρούτα, γεμάτα βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά, φλαβονοειδή και άλλα θρεπτικά συστατικά.
Και οι δύο σημερινές τους ονομασίες, έλκουν την καταγωγή τους από τον αρχαιότερο ελληνικό τύπο «μέσπιλον».
Προέρχονται από την ορεινή Κίνα και αργότερα εξαπλώθηκαν ευρέως στην Ινδία, τη Μεσόγειο και σε άλλες περιοχές, αλλά και στη χώρα μας και είναι δημοφιλή για τη γλυκιά και «πικάντικη» γεύση τους.
Πέρα όμως από τη νοστιμιά τους, προσφέρουν και σημαντικά οφέλη στην υγεία μας.
Περιέχουν υψηλό ποσοστό ινών, γνωστών και ως πηκτίνη, η οποία είναι ιδιαίτερα ευεργετική για την απομάκρυνση των τοξινών που παράγονται στο σώμα. Είναι επίσης αποτελεσματική για την πρόληψη της εναπόθεσης της περίσσειας τοξίνης στο παχύ έντερο, ελαχιστοποιώντας έτσι τα αποτελέσματά της και προστατεύοντας από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Επιπλέον, οι νέσπολες περιέχουν ένα σημαντικό ποσοστό αντιοξειδωτικών, τα οποία είναι αποτελεσματικά για την προστασία του σώματος από τις ελεύθερες ρίζες και το οξειδωτικό στρες, αλλά και φυτοθρεπτικά συστατικά.
Η περιεκτικότητα λοιπόν αυτού του μικρού φρούτου σε θρεπτικά συστατικά, μπορεί να μας προστατέψει από τον καρκίνο, τη φλεγμονή και εκφυλιστικές ασθένειες, ενώ επίσης βοηθά στην υγεία των ματιών.
Οι νέσπολες, εμφανίζονται στα δέντρα προς το τέλος του χειμώνα, αλλά είναι ώριμα και έτοιμα για συλλογή στα μέσα της Άνοιξης και ως τον Ιούνιο.

Η περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά

• Βιταμίνες: βιταμίνη Α, βιταμίνη C, φολικό οξύ, θειαμίνη, πυριδοξίνη και νιασίνη
• Ορυκτά: ασβέστιο, σίδηρος, μαγνήσιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρος, σελήνιο και φώσφορος
• Ηλεκτρολύτες: Νάτριο και κάλιο
• Φυτοθρεπτικά συστατικά: φλαβονοειδή
• Υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, λίπος και πρωτεΐνες σε μικρές ποσότητες

Η ευεργετική τους επίδραση
• Προστατεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου
• Βελτιώνουν την υγεία του δέρματος
• Προστατεύουν από τον καρκίνο του πνεύμονα και της στοματικής κοιλότητας
• Διατηρούν ομαλή αρτηριακή πίεση
• Προάγουν την απώλεια βάρους
• Βοηθούν στη διαδικασία σχηματισμού του αίματος
• Βελτιώνουν την όραση
• Ενισχύουν τα οστά και τα δόντια

Γιατί οι νέσπολες είναι υγιεινές

Προστατεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου: περιέχουν μεγάλη ποσότητα διαιτητικών ινών, όπως η πηκτίνη, η οποία βοηθά στη δέσμευση και τον καθαρισμό των τοξινών από το παχύ έντερο και έτσι στην προστασία από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Βoηθούν στην καλή υγεία του δέρματος: οι νέσπολες περιέχουν βιταμίνη Α, η οποία αυξάνει την υγρασία και έτσι προάγει το υγιές δέρμα. Επίσης περιέχουν αντιοξειδωτικά, τα οποία προστατεύουν από την πρόωρη γήρανση.
Προστατεύουν από τον καρκίνο του πνεύμονα και της στοματικής κοιλότητας: περιέχουν ένα υψηλό ποσοστό της αντιοξειδωτικής βιταμίνης Α, η οποία προστατεύει τον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες και το οξειδωτικό στρες. Εκτός από τα αντιοξειδωτικά, περιέχουν επίσης φλαβονοειδή που προστατεύουν τον οργανισμό μας από τις ελεύθερες ρίζες και προστατεύουν από τον καρκίνο.

Διατηρούν ομαλή αρτηριακή πίεση: οι νέσπολες περιέχουν αρκετή ποσότητα καλίου, το οποίο είναι απαραίτητο για τη διατήρηση των κατάλληλων επιπέδων νατρίου. Επίσης, το κάλιο είναι απαραίτητο στη διατήρηση των υγρών, δηλαδή στο κατάλληλο επίπεδο ισορροπίας των ηλεκτρολυτών. Έτσι, βοηθά να διατηρηθεί η ομαλή πίεση του αίματος και μειώνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής προσβολής. Επίσης περιέχουν μέταλλα όπως το μαγγάνιο, το μαγνήσιο, ο σίδηρος, ο χαλκός, η βιταμίνη Α και το φυλλικό οξύ που διατηρούν ομαλή αρτηριακή πίεση.

Προωθούν την απώλεια βάρους: οι νέσπολες έχουν λίγες θερμίδες. Επίσης περιέχουν ένα καλό ποσοστό διαιτητικών ινών. Η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή, καταστέλλει την όρεξη και αυξάνει το μεταβολισμό. Έτσι, προωθεί την υγιή απώλεια βάρους.

Βοηθούν στη διαδικασία σχηματισμού του αίματος: οι νέσπολες είναι μια πλούσια πηγή θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται για την παραγωγή του αίματος. Παρέχουν μαγγάνιο, μαγνήσιο, χαλκό, σίδηρο και φολικό οξύ, που απαιτούνται για το σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Επίσης περιέχουν βιταμίνη C που αυξάνει την ικανότητα απορρόφησης του σιδήρου από το σώμα.

Βελτιώνουν την όραση: οι φρέσκιες νέσπολες περιέχουν μια καλή ποσότητα βιταμίνης Α, η οποία βοηθά στην υγεία των ματιών. Οι νέσπολες προστατεύουν λοιπόν τα μάτια μας από τις ελεύθερες ρίζες και βοηθούν στην πρόληψη της βλάβης του αμφιβληστροειδούς που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Έτσι βελτιώνουν την όραση και προστατεύουν από τον καταρράκτη και την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Ενισχύουν τα οστά και τα δόντια: περιέχουν βιταμίνη Α, η οποία είναι σημαντική για την ανάπτυξη ισχυρών δοντιών και οστών.
Στη μακρινή Ανατολή, πίνεται επίσης και το τσάι από τα φύλλα της νεσπολιάς, τα οποία έχουν αντιϊκή δράση, ενισχύουν το πάγκρεας και το ήπαρ, είναι αντιδιαρροϊκά και καταπολεμούν την κατάθλιψη. Μία πολύ σημαντική ιδιότητα που αποδίδεται στα φύλλα της νεσπολιάς είναι επίσης η δράση τους ενάντια στον καρκίνο του δέρματος.
Η χειμωνιάτικες νέσπολες

Οι νέσπολες ή μούσμουλα, έχουν ένα «ξαδελφάκι», τις χειμωνιάτικες νέσπολες, που κρατούν επίσημα την αρχαία ελληνική τους ονομασία «μέσπιλα». Η μεσπιλιά είναι δενδρύλιο της οικογενείας (Rosaceae) και ανήκει στο είδος Mespilus germanica (Μεσπιλέα η γερμανική).
Παρά το βοτανικό της γερμανικό όνομα είναι αυτοφυής στην Μικρά Ασία, με αραιή παρουσία στον Ελλαδικό χώρο και στην Κέρκυρα και αναφέρεται στην αρχαιοελληνική γραμματεία ως μέσπιλον, από όπου πέρασε και στη λατινική γλώσσα ως mespilium. Αναφέρονται και διάφορες άλλες ποικιλίες με την ονομασία αμαμηλίς, αλλά και επιμηλίς. Στα κυπριακά λέγεται πολεμιδιά και τα φρούτα πολεμίδια, μάλλον παραφθορά του επιμηλίς.
Μόνο στην αγγλική γλώσσα λεκτικά γίνεται διάκριση της μεσπιλιάς ως medlar και της νεσπολιάς ή μουσμουλιάς ως loquat.
Έχει στρόγγυλους καρπούς σε καφέ χροιά με πλατιά σέπαλα στον μίσχο και όχι ωοειδείς και κίτρινους καρπούς, όπως τα μούσμουλα. Οι σύγχρονες ποικιλίες είναι ιαπωνικές και γλυκύτερες κατά την ωρίμανση από την γνωστή μεσπιλιά. Είναι φρούτο που γλυκαίνει και γίνεται φαγώσιμο μόνον αν πιάσουν οι παγωνιές ή αν αποθηκευτεί μέσα στα άχυρα.

Πέμπτη 21 Απριλίου 2016

«Καλό ΄ναι τ’ Άγιος ο Θεός»: Ένα ακόμη λαϊκο-θρησκευτικό τραγούδι της κερκυραϊκής παράδοσης, από τη ΓΕΙΤΟΝίΑ στους Καστελλάνους Μέσης

Η ΓΕΙΤΟΝίΑ αποδίδει το "Καλό 'ναι τ' Άγιος ο Θεός" στην Ιόνιο Βουλή τη Μεγ. Τρίτη του 2012
Ένα ακόμη μισοξεχασμένο τραγούδι της λαϊκής παράδοσης της Κέρκυρας, ξαναζωντανεύει αυτές τις μέρες από τον Πολυφωνικό Χορό Κυνοπιαστών «Γειτονία».
Πρόκειται για το λαϊκοθρησκευτικό τραγούδι «Καλό ’ναι τ’ Άγιος ο Θεός» που αποδιδόταν μονοφωνικά από πολλά άτομα μαζί – άντρες και γυναίκες - στο σπίτι, στις γειτονιές, στα εργαστήρια, στα χωράφια, στο μάζεμα της ελιάς, στην φροντίδα των αμπελιών, στο φύτεμα της πατάτας, με μελωδία εκκλησιαστικής απόχρωσης, που πλησιάζει αυτήν του «΄Ασπιλε» στην κερκυραϊκή εκδοχή του.
Το τραγούδι αυτό τραγουδούσαν επί αιώνες, παντού στην Κέρκυρα, ειδικά δε στους Κυνοπιάστες, μέχρι τη 10ετία του 1960 και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία – κυρίως γυναίκες - θυμούνται ακόμη τα λόγια και τη μελωδία του.

Καλό ΄ναι τ’ ΄Αγιος ο Θεός, καλός κι όπου το λέει.
Όπου το λέει σώνεται κι όπου τ’ ακούει αγιάζει
κι όπου το καλαφροκαστεί παράδεισο θα λάβει.

Αυτοί είναι οι τρεις πρώτοι στίχοι - η εισαγωγή - του λαϊκοθρησκευτικού τραγουδιού της υπαίθρου Κέρκυρας, που το τραγουδούσαν κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής και ιδιαίτερα της Μεγάλης Εβδομάδας. 


https://www.youtube.com/watch?v=JFIYNfxquT0

Ο αριθμός των στίχων του κυμαίνεται από σαράντα έξι (46) έως και εκατόν ένα 101, με μικρές ή μεγαλύτερες παραλλαγές από χωριό σε χωριό, που αποδίδουν με απλό τρόπο, το περιεχόμενο των ευαγγελίων, περιγράφοντας τα Πάθη του Χριστού, με κατάληξη την Ανάστασή του.
Ο ερευνητής – δάσκαλος Νίκος Πακτίτης, κατέγραψε το τραγούδι αυτό στις Νυμφές το 1969, στο Χλωμό το 1980 και την ίδια εποχή το αντέγραψε στους Κουραμάδες, από παλαιό χειρόγραφο, με έτος αναφοράς το 1820.

Στην Υπαπαντή, στους Καστελλάνους Μέσης

Ο Πολυφωνικός Χορός Κυνοπιαστών «Γειτονία» πρόκειται να αποδώσει το «Καλό `ναι τ’ Άγιος ο Θεός» μονοφωνικά και ενδιάμεσες απαγγελίες, στην εκδήλωση που οργανώνει τη Μεγάλη Δευτέρα (24 Απριλίου 2016) το βράδυ, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καστελλάνων Μέσης, με θέμα «Το Θείο Πάθος μέσα από τις Γραφές, τη λογοτεχνία και την παράδοση».
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 8.30 το βράδυ, στην ιστορική εκκλησία της Υπαπαντής του Χριστού, στους Καστελλάνους Μ.
Τον χορό συντονίζει ο Γιώργος Ανυφαντής, ενώ τη Λαογραφική έρευνα επιχειρεί ο Στέφανος Πουλημένος.

Την εκδήλωση επιμελείται και παρουσιάζει η Άννα Δαφνή.

Ολόκληρο το λαϊκοθρησκευτικό τραγούδι έχει ως εξής:
      Καλό `ναι τ’ `Αγιος ο Θεός
Καλό ΄ναι τ’ ΄Αγιος ο Θεός, καλός κι όπου το λέει.
Όπου το λέει σώνεται κι όπου τ’ ακούει αγιάζει
κι όπου το καλαφροκαστεί, παράδεισο θα λάβει.

Παράδεισο και σ’ εκκλησιές και σ’ άγια μοναστήρια,
κάτου στα Ιεροσόλυμα και στου Χριστού τον τάφο.

Κει που δέντρο δεν ήτανε και δέντρο εφανερώθη,
το δέντρο ήταν ο Χριστός κι οι κλώνοι οι Αποστόλοι,
τα φύλλα ήταν οι Μάρτυρες κι οι ρίζες οι Προφήτες,
που προφητεύαν κι έλεγαν για του Χριστού τα πάθη.

- Χριστέ μου πώς τα υπόμεινες τα θλιβερά μαρτύρια;
ΧΡΙΣΤΟΣ:
- Τα υπόμεινα, τα βάσταξα για τη Χριστιανοσύνη
για να πιστέψουν οι πιστοί κι οι δύσπιστοι Οβραίοι.

Ο Φαραώ ηθέλησε να φτάξει τρία περόνια.
Μα ΄κείνος ο παράνομος βαρεί και φτιάχνει πέντε
- Συ Φαραώ που τά ΄καμες εσύ να μας διατάξεις.
ΦΑΡΑΩ:
- Βάλτε τα δυό στα χέρια του, τα δυό στα δυό του πόδια
Το πέμπτο το φαρμακερό, βάλτε το στην καρδιά του

Η Παναγιά καθότανε στο σπίτι μοναχή της
την προσευχή της έκανε για τον μονογενή της.
Φωνή εξήλθε απ’ ουρανού κι απ’ αρχαγγέλου στόμα.
ΦΩΝΗ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ:
- Πάψε κυρά τσι προσευχές, πάψε και τσι μετάνοιες,
Τι τον υγιό σου πιάσανε και σαν ληστή τον πάνε
και σαν αρνί στο μακελειό έτσι τον κουβαλάνε.

Σαν τ’ άκουσε η Δέσποινα, έπεσε δειλιασμένη
σταμνί νερό τση φέρανε, τρία κανάκια μόσχο
και τρία το ροδόσταμο να τσή ΄ρθει ο λογισμός της.

Και σαν τση ήρθε ο λογισμός και σαν τση ήρθε ο νους της,
ζητά τσι τρεις γειτόνισσες, τσι τρεις της φιλονάδες,
τη Μάρθα, τη Μαγδαληνή και του Λαζάρου μάνα,
και του Ιακώβ την αδελφή, κι οι τέσσερις αντάμα…

Πήρανε το στρατί – στρατί, στρατί το μονοπάτι,
και το στρατί τσι έβγαλε μέσ’ των ληστών τσι πόρτες.
Κι ήταν οι πόρτες κλειδωτές και τα κλειδιά παρμένα
ήταν και τ’ Οβριόπουλα τσι πόρτες καθισμένα.

Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου!
Κι η πόρτα από το φόβο της άνοιξε μοναχή της.
Τηρά ζερβά, τηρά δεξιά, κανένα δε γνωρίζει,
τηρά και δεξιότερα, βλέπει τον ΄Αη Γιάννη.
ΠΑΝΑΓΙΑ:
- Αη Γιάννη Πρόδρομε και Βαπτιστή του γιού μου,
μην είδες το παιδάκι μου και σε διδάσκαλό σου;
ΑΗ  ΓΙΑΝΝΗΣ:
- Δεν έχω γλώσσα να στο ΄πω, γλώσσα να στο μιλήσω,
και χέρι παλαμόχερο, για να σου τονε δείξω.
ΠΑΝΑΓΙΑ:
- Εχεις και στόμα να το πεις, στόμα να το μιλήσεις,
έχεις και παλαμόχερο για να μου τονε δείξεις.
ΑΗ ΓΙΑΝΝΗΣ:
Βλέπεις εκείνον το γυμνό, τον παραπονεμένο,
όπου φορεί ποκάμισο στο αίμα βουτηγμένο;
Εκείνος είν’ ο γιόκας σου και μένα ο δάσκαλός μου.
ΠΑΝΑΓΙΑ:
- Απ’ ποιόν γκρεμό να γκρεμιστώ, γκρεμό να πα’ να πέσω
με τι μαχαίρι δίκοπο ν’ αδικοθανατέψω;
Και ο Χριστός απάντησε από τη σταύρωσή του:
Όχι μάνα, μη σκοτωθείς, υπομονή να κάμεις
Και δώσε συ παρηγοριά στες πικραμένες μάνες.

Και μεσ’ το μέγα Σάββατο, κοντά στο μεσημέρι,
που θα λαλήσει ο πετεινός, σημάνουν οι καμπάνες,
σημάνει κι η Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
τότες κι εσύ μανούλα μου να ‘χεις χαρές μεγάλες.

Και τη Λαμπρή τ’ αποταχιά, που ντύνουν μάνες τα παιδιά,
κι οι αδερφές τα’ αδέρφια, τότες κι εσύ μανούλα μου
τον ακριβόν υγιό σου.

ΧΟΡΟΣ:
Μπροστά του βάνουν τα λαμπρά και πίσω τα βελούδα
και στην κορφή του κεφαλιού, στεφάνι με λουλούδια.

Καλό είν’ τ’ ΄Αγιος ο Θεός, καλός κι όπου το λέει,
Όπου το λέει σώνεται κι όπου τ’ ακούει αγιάζει.

Τρίτη 19 Απριλίου 2016

Πρώτος μεταξύ των Κερκυραίων δρομέων, ο Κυνοπιαστινός Προκόπης Αρκούδης, στον 23 χλμ. αγώνα ορεινών διαδρομών «Κάσσιος Δίας»

Ο Προκόπης Αρκούδης σε φωτο αρχείου, από παλαιότερη συμμετοχή του σε μεγάλο αγώνα ορεινών διαδρομών στις  Γαλλικές Άλπεις


Την πρώτη θέση μεταξύ των πολυάριθμων κερκυραίων δρομέων, κατέλαβε την Κυριακή 17 Απριλίου 2016, στον 23 χλμ. αγώνα ορεινών διαδρομών «Κάσσιος Δίας», ο Κυνοπιαστινός αθλητής μεγάλων αποστάσεων Προκόπης Αρκούδης.
Ο Σπύρος Πουλημένος, τακτικός πλέον σε όλες τους έιδους διοργανώσεις
Ο Προκόπης ήλθε στον αγώνα αυτό, δεύτερος μεταξύ των συνομηλίκων του αθλητών (50 χρονών) και 5ος στη γενική κατάταξη 172 αθλητών που έτρεξαν στον αγώνα αυτό.
Στον ίδιο αγώνα, πάντα στα 23 χλμ. έτρεξαν και τερμάτισαν επίσης, οι νεότεροι Κυνοπιαστινοί δρομείς, Σπύρος Φ. Πουλημένος, Παναγιώτης Σπ. Αλαμάνος, Σπύρος Ν. Ανυφαντής και Κωστής Δ. Ανυφαντής.
Θερμά συγχαρητήρια σε όλους!

Πέμπτη 14 Απριλίου 2016

To «EΠΤΑ» στηρίζει στην πράξη τη λαϊκή μουσική παράδοση της Κέρκυρας

ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΤΟΥ Η ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΤΗΣ «ΓΕΙΤΟΝίΑΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ CD

Στο άρτια εξοπλισμένο στούντιο του «ΕΠΤΑ Τεχνών Τόπος», στο Βιρό, ξεκίνησε την Τετάρτη 13 Απριλίου 2016, η ηχογράφηση δεκάδων τραγουδιών της πλούσιας λαϊκής μουσικής παράδοσης της Κέρκυρας, που αποδίδει ο Πολυφωνικός Χορός Κυνοπιαστών «Γειτονία», μετά από επιτυχημένη πορεία πέντε και πλέον χρόνων και συμμετοχή σε 60 και πλέον εκδηλώσεις.
Η προσφορά και η στήριξη όμως του ΕΠΤΑ, δεν περιορίζεται μόνο στη διάθεση του εξοπλισμένου του στούντιο, καθώς συμπράττει σ’ αυτήν την ποιοτική δουλειά, και το τεχνικό επιτελείο του, με την Τεχνική Διεύθυνση του ίδιου του Ανδρέα Τρύφωνα, με τον Γιάννη Κοσκινά στην ηχοληψία και τεχνικούς σκηνής, τους Ανδρέα Φατάι και Λάμπρο Στάθη.
Τον Πολυφωνικό Χορό συντονίζει και στην ηχογράφηση ο Γιώργος Ανυφαντής, ενώ τη λαογραφική έρευνα για την επιλογή και παρουσίαση των τραγουδιών, επιχειρεί ο Στέφανος Πουλημένος.
Την 25μελή «Γειτονία» συνοδεύουν, στο βιολί ο Θοδωρής Καρύδης, στην κιθάρα ο Σπύρος Τσουκαλάς και στο ακκορντεόν ο Κωστής Γλυκιώτης.
Η ηχογράφηση αντιπροσωπευτικού δείγματος τραγουδιών της χιλιόχρονης λαϊκής μουσικής παράδοσης της Κέρκυρας, αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο επόμενο μήνα (το Μάιο), για να γίνει παράλληλα η τεχνική τους επεξεργασία και στη  συνέχεια η όλη εργασία να πάρει το δρόμο για την παραγωγή του πρώτου CD.
Το CD θα συνοδεύεται από έντυπες πληροφορίες για τα τραγούδια που θα περιλαμβάνει, από τους κύκλους του χρόνου και της ζωής των απλών ανθρώπων της Κέρκυρας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν στο πέρασμα 10 αιώνων!

Σημειώνεται ότι ο ΕΠΤΑ Τεχνών Τόπος, το περασμένο καλοκαίρι, συμπεριέλαβε στο πρόγραμμα του SEVEN FESTIVAL και την ΓΕΙΤΟΝίΑ, που είχε έτσι την ευκαιρία να παρουσιάσει τραγούδια της λαϊκής μουσικής παράδοσης του νησιού, στην πόλη της Κέρκυρας (στο Καμπιέλο) και στην πόλη της Λευκάδας.

Τετάρτη 6 Απριλίου 2016

Λευκά μούρα (mulberries): Οι καρποί με τις εντυπωσιακές θεραπευτικές ιδιότητες




Η μουριά είναι καρποφόρο δέντρο της άνοιξης, διαδεδομένο και στην Κέρκυρα, με πολλές από τις ποικιλίες του διάσπαρτες και στην περιοχή των Κυνοπιαστών, ιδιαίτερα δε στην εύφορη γη της Χρυσίδας. Oι καρποί λέγονται μούρα, μόρες αλλά και σκάμνα, από την αρχαία ελληνική συκάμινα.
Η μουριά στην αρχαιότητα αναφέρεται ως η σοφότερη των δέντρων. Είναι δέντρο που καρποφορεί τελευταίο την άνοιξη γιατί αναβάλλει την καρποφορία της έως ότου οι συνθήκες γίνουν άκρως ευνοϊκές. Ως αποτέλεσμα της χαρακτηριστικής της “αναβολής” το δέντρο ήταν αφιερωμένο στη ρωμαϊκή θεά της σοφίας Minerva (Αθηνά), ενώ πιστεύεται πως η γενική ονομασία της - Morus - προέρχεται από τη λατινική λέξη mora, που σημαίνει καθυστέρηση.
Υπάρχουν 24 είδη μούρων Morus και περίπου 100 γνωστές ποικιλίες που ευδοκιμούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα τρία πιο γνωστά είδη είναι το λευκό, το μαύρο και το κόκκινο (βλέπε παρακάτω). Ένα δέντρο μουριάς μπορεί να αποδώσει καρπούς διαφορετικού χρώματος που κυμαίνεται από ένα χλωμό λευκό σε ένα βαθύ πορφυρό ή μαύρο. Τα καλύτερα μούρα είναι εκείνα που έχουν γλυκιά γεύση και απότομο τελείωμα.
Πολύτιμες ιδιότητες
Αν και οι μουριές καλλιεργούνταν στην Κίνα από το 27 π.Χ. για διάφορους σκοπούς, ο Κινεζικός λαός είχε επίγνωση των θεραπευτικών ιδιοτήτων τους. Από τότε κυριαρχούσε η αντίληψη πως τα μούρα αποτοξινώνουν το ήπαρ και τα νεφρά, θεραπεύουν τον πυρετό, προλαμβάνουν την τριχόπτωση και μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Αρκετές μελέτες έχουν ερευνήσει τα επίπεδα αντιοξειδωτικής δράσης που εμφανίζονται στα λευκά μούρα. Επίσης περιέχουν γνωστούς ενισχυτές του ανοσοποιητικού, όπως η βιταμίνη C και Ε.
Τα λευκά μούρα είναι πλούσια σε ανθοκυανίνες, τα πολύχρωμα φυτοχημικά, που ευθύνονται για τις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες τους. Οι ανθοκυανίνες θεωρείται πως προστατεύουν την καρδιά, αναστέλλουν τη συσσωμάτωση αιμοπεταλίων και την αύξηση του οξειδίου του αζώτου και μειώνουν τον κίνδυνο σκλήρυνσης των αρτηριών.
Κατά καρκίνου, διαβήτη, πάρκινσον και αλτσχάιμερ
Ερευνητικές δοκιμές έχουν αποδείξει την ικανότητα της ανθοκυανίνης να εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων και το σχηματισμό όγκων. Έχει επίσης αναφερθεί πως βοηθά στην πρόληψη νευρικών δυσλειτουργιών όπως της νόσου του Alzheimer και του Πάρκινσον.
Ένα άλλο αντιοξειδωτικό που βρέθηκε στα λευκά μούρα είναι η ρεσβερατρόλη (παρούσα σε κόκκινο κρασί). Η ρεσβερατρόλη, επιδεικνύει παρόμοιες προστατευτικές ιδιότητες με την ανθοκυανίνη, αλλά επίσης ενεργοποιεί τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα και της κακή χοληστερόλης (LDL). Έχει βρεθεί πως το εκχύλισμα μουριάς μπορεί να αποτελέσει πιθανή θεραπεία για την παχυσαρκία και το διαβήτη τύπου 2. Μια σημαντική έρευνα υποστηρίζει πως η ρεσβερατρόλη μειώνει την αποθήκευση λίπους στο ήπαρ.
Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η θεωρία συνδέει τις σύγχρονες επιστημονικές μελέτες με την αρχαία κινεζική φαρμακευτική πρακτική κατά την οποία τα μούρα προτάσσονταν για τον καθαρισμό αυτού του ζωτικού οργάνου.
Βιταμίνες και αντιοξειδωτικά
Τα λευκά μούρα περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα και προστατευτικά αντιοξειδωτικά. Έχουν περισσότερη περιεκτικότητα σε κάλιο από μια μπανάνα (776mg ανά 100γρ).
Μια μικρή ποσότητα αποξηραμένων λευκών μούρων καλύπτει σχεδόν το 10% των ημερησίων αναγκών του οργανισμού σε ασβέστιο. Είναι επίσης εξαιρετική πηγή σιδήρου, ένα σπάνιο χαρακτηριστικό για τα μούρα, ο οποίος είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη του οργανισμού και την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Τα λευκά μούρα μπορούν να καταναλωθούν μόνα τους ως ένα υγιεινό σνακ ή μαζί με άλλα φρούτα για ένα νόστιμο και θρεπτικό μούσλι.
Oι μουριές, οι ποικιλίες τους και η καταγωγής τους
Η μουριά είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό το οποίο κατα το σύστημα Κρόνκουιστ ανήκει στην τάξη των Κνιδωδών (Urticales) και στην οικογένεια μορείδες με 10 είδη φυλλοβόλων δέντρων αλλά και θάμνων.
Ιθαγενές φυτό της Βόρειας Αμερικής και της Ασίας. Ο κορμός του δέντρου περιέχει ένα γαλακτώδες υγρό σε άφθονη ποσότητα και γίνεται εμφανές αυτό όταν τραυματιστεί. Τα φύλλα της είναι οδοντωτά μεγάλα σε σχήμα καρδιάς. Τα άνθη της μονογενή με απλό περιάνθιο και μονόχωρη ωοθήκη που αποτελείται από δύο συνήθως καρπόφυλλα, διατάσσονται δε σε αρσενικές και θηλυκές ταξιανθίες. Ο καρπός της μουριάς είναι το μούρο.

Τα σημαντικότερα είδη μουριάς είναι:

1.    Η λευκή μουριά (Μορέα η λευκή - Morus alba) ή κοινή. Έχει λευκούς και μερικές φορές κόκκινους καρπούς. Καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στην Κίνα κυρίως για τα φύλλα της που δίνονται τροφή στους μεταξοσκώληκες και για την καλή ποιότητας ξυλεία που παράγει. Αξιοσημείωτο είναι ότι σπάνια βρίσκεις αυλή εκεί, χωρίς μία μουριά. Φτάνει στο ύψος τα 15 μέτρα, τα κλαδιά του απλώνονται και ο φλοιός του είναι χρώματος γκρίζου Εγκλιματίστηκε στην Ευρώπη όπου έφτασε το 12ο αιώνα μ.Χ. και υπάρχει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Είναι καλλωπιστικό δέντρο και δίνει πολύ πλούσια σκιά.

2.    Η μαύρη μουριά (Μορέα η μέλαινα - Morus nigra). Το ύψος της φτάνει τα 10 μέτρα και η καταγωγή της είναι από το Ιράν. Είναι το πιο κοινό είδος μουριάς και εξαπλώθηκε παγκοσμίως πολύ γρήγορα. Από το 15ο αιώνα μ.Χ. την καλλιεργούσαν στην Ιταλία και τα φύλλα της δίνονταν τροφή στους μεταξοσκώληκες. Όμως επειδή τα φύλλα της λευκής μουριάς θεωρούνται σαν καλλίτερη τροφή, γρήγορα αντικαταστάθηκε από αυτή. Σήμερα καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό της που είναι ο πιο νόστιμος από όλα τα είδη. Η ξυλεία της είναι καλής ποιότητας και μπορεί να επεξεργαστεί κατάλληλα. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή αγροτικών εργαλείων, πασσάλων, στην επιπλοποιία και στην κατασκευή βαρελιών.

3.    Η κόκκινη μουριά (Μορέα η ερυθρά - Morus rubra). Ψηλό δέντρο, μπορεί να ξεπερνά και τα 20 μέτρα σε ύψος. Καλλιεργείται για τους καρπούς της και την ξυλεία της.

4.    Η ρωσική μουριά (Μορέα η λευκή ποικ. η ταταρική - Morus alba var. tatarica). Ανήκει στο ίδιο είδος με τη λευκή, όμως είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες. Βρίσκεται σε πολλές περιοχές της βόρειας Ευρώπης.

5.    Το είδος Μορέα η μεσοζύγια (Morus mesozygia) ή αφρικανική. Το ψηλότερο από όλα τα είδη φτάνει τα 30 μέτρα ύψος, βρίσκεται δε στις περιοχές της κεντρικής Αφρικής. Δίνει πλούσια σκιά και καλής ποιότητας ξυλεία γνωστή με την ονομασία ντιφού. Βαρύ και σκληρό, πολύ ανθεκτικό ξύλο χρησιμοποιείται στην κατασκευή πατωμάτων ποιότητας, στις οικοδομές και στην κατασκευή ισχυρών δοκαριών στήριξης. Κατεργάζεται εύκολα και χρησιμοποιείται στην κατασκευή ξύλινων παιχνιδιών και ξυλόγλυπτων.

Υπάρχουν ακόμη ποικιλίες που δεν παράγουν καθόλου καρπούς (στείρες) και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για καλλωπιστικούς σκοπούς σε δρόμους, πάρκα κ.λ.π. Αυτά τα είδη που ξεχωρίζουν από τα υπερμεγέθη φύλλα τους είναι πολύ διαδεδομένα και στην Ελλάδα. Πολλαπλασιάζονται αποκλειστικά με εμβολιασμό.