Νέες εκδοχές και στοιχεία για τους Κυνοπιάστες, το όνομα, τον πληθυσμό και την ιστορία τους

1937. Πανηγύρι στην πλατεία των Κυνοπιαστών. Μόνο λίγες γυναίκες διατηρούν τις παραδοσιακές τους ενδυμασίες

Δύο νέες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του χωριού «Κυνοπιάστες» δίνει ο ερευνητής Γεράσιμος Δημουλάς στη νέα μνημειώδη και συλλεκτική έκδοση με τίτλο «Η ΚΕΡΚΥΡΑ απ’ όπου χαράζει ως όπου βυθά» των εκδόσεων «Αλκίνοος» (φωτο και αναλυτικά στοιχεία κάτω).

Πέραν της γνωστής εκδοχής της σχέσης του ονόματος με το έργο της περισυλλογής των αδέσποτων σκύλων, που ήταν στο μεσαίωνα φορείς μολυσματικών ασθενειών από τις οποίες αποδεκατιζόταν ο πληθυσμός, αναφέρεται ως πιθανή η σχέση με το φυτό «ασκέλα» (λεγόμενο και σκίλλα αλλά και σκυλοκρεμύδα). Το φυτό αυτό – αναφέρεται στο βιβλίο - οι κάτοικοι το θεωρούσαν γούρικο και το τοποθετούσαν μαζί με το βολβό και τις ρίζες, στα κεραμίδια και τις πόρτες των σπιτιών, ακόμη και στα μαντριά τους, όπως συνέβαινε – κατά τον Αριστοτέλη – και στην αρχαιότητα.

Η άλλη νέα εκδοχή συνδέει τους Κυνοπιάστες με το θάμνο σκίνο ή σχοίνο, που φύεται σε ολόκληρο το νησί, έχοντας δώσει το όνομα σε πολλά μικροτοπωνύμια όπως ο Μέγας Σκίνος της Κορακιάνας, ο Σκινίλας των Δραγωτινών και το Σκινάρι στους Βιταλάδες.

Παραδοσιακά – αναφέρεται – οι ντόπιοι χρησιμοποιούσαν τον σκίνο ως αντίδοτο στο «μάτιασμα» και ως βότανο αλλά και για την πρόσδεση υλικών. Ενώ για το δεύτερο συνθετικό του ονόματος Κυνοπιάστες, (πιάστες) σημειώνεται ότι το αρχαίο ουσιαστικό «πίασμα» σημαίνει πάχυνση, λίπασμα, κοπριά. Συμπληρωματικά αναφέρει ακόμη ότι κάτω από τους σκίνους παράγεται από το σάπισμα των φύλλων το γνωστό σκινόχωμα, που είναι το καλύτερο φυτόχωμα.

Ενδιαφέρον έχουν και οι άλλες αναφορές στο χωριό, που τον 14^ο αιώνα η περιφέρειά του εμφανίζεται ως έντονα καλλιεργούμενος χώρος με αμπελώνες, ενώ στα 1414 είχε κτήματα στην περιοχή το πτωχοκομείο της πόλης με τον τίτλο Hospedal Sancte Marie Corphoy.

Τέλος, στην έκδοση για την Κέρκυρα, αναφέρονται άγνωστα στο ευρύ κοινό πληθυσμιακά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία, οι Κυνοπιάστες το 1583 είχαν 193 κατοίκους*, το 1766 είχαν 423 κατοίκους και στη χρονιά της ΄Ενωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα – το 1864 – είχαν 885 κατοίκους.

Τα νεότερα πληθυσμιακά στοιχεία

Εντυπωσιακή είναι η εξέλιξη των πληθυσμιακών δεδομένων των Κυνοπιαστών από τα τέλη του 16ου αιώνα ως τις μέρες μας. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, ο πληθυσμός στους Κυνοπιάστες εξελίχθηκε  ως εξής:

• ΄Ετος απογραφής: 1583 πληθυσμός    193 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1766 πληθυσμός    423 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1834 πληθυσμός    937 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1864 πληθυσμός    885 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1870 πληθυσμός    885 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1879 πληθυσμός 1.059 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1889 πληθυσμός 1.103 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1896 πληθυσμός 1.178 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1907 πληθυσμός 1.289 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1920 πληθυσμός 1.236 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1928 πληθυσμός 1.362 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1940 πληθυσμός 1.301 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1951 πληθυσμός 1.265 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1961 πληθυσμός 1.179 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1971 πληθυσμός    912 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1981 πληθυσμός 1.011 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 1991 πληθυσμός 1.503 κάτοικοι.
• ΄Ετος απογραφής: 2001 πληθυσμός 1.943 κάτοικοι.

 Σημειώνεται ότι στον πληθυσμό που αναφέρεται στον πίνακα, περιλαμβάνονται οι κάτοικοι και των τεσσάρων οικισμών της Δημοτικής (σήμερα) κοινότητας των Κυνοπιαστών. Οι οικισμοί αυτοί προϋφιστάμενοι του 1923 είναι των Κυνοπιαστών (με τη Μηλιά), των Πικουλάτικων, της Χρυσίδας και των Σουλέϊκων.

 * Στα 1537 ο αρχικουρσάρος ναύαρχος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, έκανε την πρώτη πολιορκία της Κέρκυρας, αποβιβάζοντας στο νησί αρχικά 25.000 Τούρκους στα Γουβιά κι αργότερα άλλους τόσους, που μη μπορώντας να αλώσουν τα οχηρά της πόλης, στράφηκαν στην ύπαιθρο, την κατέστρεψαν και τη λεηλάτησαν, παίρνοντας μαζί τους είκοσι χιλιάδες αιχμαλώτους, που τους πούλησαν για δούλους στην Κωνσταντινούπολη. ΄Ετσι, το 1576, ο πληθυσμός του νησιού φτάνει μόλις τους 17.500 κατοίκους, από τους οποίους οι 7.500 μένανε στην πόλη και οι 10.000 στα χωριά.

Τα γεγονότα αυτά εξηγούν, πώς στα 1583, ο πληθυσμός των Κυνοπιαστών ήταν μόλις 193 κάτοικοι. ΄Ηταν προφανώς αυτοί που γλύτωσαν από τους Τούρκους του Μπαραμπαρόσα στην πρώτη πολιορκία.

"ΚΕΡΚΥΡΑ απ' όπου χαράζει ως όπου βυθά"

Στις 10 Δεκεμβρίου οι Εκδόσεις "Αλκίνοος" κυκλοφόρησαν η συλλεκτική έκδοση "ΚΕΡΚΥΡΑ απ' όπου χαράζει ως όπου βυθά", με 460 ζωγραφιές. Η έκδοση παρουσιάζει μελέτη του Γεράσιμου Δημουλά για τα 1.000 σημαντικότερα αρχαία και σύγχρονα τοπωνύμια του νομού Κέρκυρας. Κυκλοφορεί σε τριακόσια (300) αριθμημένα αντίτυπα και σε άλλα είκοσι πέντε (25) αριθμημένα αντίτυπα εκτός εμπορίου, όλα με βιβλιόσημο, πανόδετο εξώφυλλο με ασημοτυπία, κουβερτούρα με έργο του 17ου αιώνα από το Μουσείο Λούβρου και αριθμημένη αναπαραγωγή σε χαρτί fabriano rosaspina 220 γραμμαρίων, με ειδικό κάλυμμα, έργου σπάνιας ομορφιάς, αγνώστου ζωγράφου, για την Κέρκυρα των αρχών του 19ου αιώνα.

Η συλλεκτική έκδοση διατίθεται κατευθείαν -και μόνο- από τις Εκδόσεις "Αλκίνοος".

Για το λόγο αυτό οι Εκδόσεις "Αλκίνοος",  άνοιξαν κατάλογο παραγγελιών και τηρείται σειρά προτεραιότητας.

Το βιβλίο (372 σελ. 24Χ31,5 εκατ. σε χαρτί velvet 150 γραμμαρίων) περιλαμβάνει 460 έργα ζωγραφικής και χαρακτικής, φέρει ISBN 978-960-99084-5-0 και τιμάται 80 ευρώ.

Τα κείμενα για τα τοπωνύμια της Κέρκυρας, εκτός από ερμηνευτικές και ετυμολογικές εξηγήσεις, παρέχουν ιστορικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, τοπογραφικές, γεωγραφικές και λαογραφικές πληροφορίες. Συνοδεύονται με πρόλογο του Σπύρου Ν. Ασωνίτη και εισαγωγικά κείμενα του Νάσου Μαρτίνου (Η Κέρκυρα του μύθου και της ιστορίας) και της Αγγελικής Δαμίρη (Μάγεμα η φύσις κι’ όνειρο στην ομορφιά και χάρη). Τη φιλολογική επιμέλεια του βιβλίου είχε ο Δημήτρης Κονιδάρης, την εικαστική επιμέλεια ο Σπύρος Κουρσάρης και τη γενική επιμέλεια της έκδοσης ο Χρήστος Κορφιάτης των Εκδόσεων "Αλκίνοος".

Παρουσιάζεται εικονογραφημένη ολόκληρη η Κέρκυρα, με έργα Κερκυραίων και άλλων Ελλήνων ζωγράφων (Κ. Παρθένη, Γ. Τσαρούχη, Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Α. Φασιανού, Π. Τέτση και άλλων), για όλα τα βασικά τοπωνύμια της πόλης, αλλά και για όλα, ανεξαιρέτως, τα χωριά του νησιού. Αναγνωρισμένοι και άλλοι, λαϊκοί ζωγράφοι και χαράκτες δημιούργησαν για την έκδοση περισσότερα από 100 νέα έργα. 

Παρουσιάζονται συνολικά, σε διάφορα μεγέθη, 460 έργα 128 αναγνωρισμένων και λαϊκών ζωγράφων για το νησί, τους Παξούς και τα Διαπόντια Νησιά, συμπεριλαμβανομένων έργων του Α. Γιαλλινά από τη συλλογή του Ιδρύματος Άγγελου Γιαλλινά, καθώς και έργων πολλών άλλων, μη ζώντων Κερκυραίων εικαστικών καλλιτεχνών (Π. Προσαλέντη, Αιμ. Προσαλέντη, Γ. Σαμαρτζή, Β. Μποκατσιάμπη, Χ. Παχή, Λ. Κογεβίνα, Στ. Τριβόλη, Σπ. Πιζάνη, Ν. Βεντούρα, Μ. Ζαβιτζιάνου, Σπ. Σκαρβέλη, Α. Βρανά, Π. Κόλλα, Τ. Φλωριά, Α. Κόντη, Ν. Ζερβού, Δ. Άνθη, Σ. Αλαμάνου και άλλων), από πινακοθήκες, μουσεία και συλλέκτες. 

Συγχρόνως, περιλαμβάνονται δεκάδες έργα σειράς άλλων, σύγχρονων Κερκυραίων εικαστικών καλλιτεχνών (Στ. Σγούρου, Π. Καρδάκη, Γ. Κεφαλληνού, Γερ. Ζερβού, Φ. Κένταρχου, Άριας Κομιανού και άλλων, νεότερων).

Τέσσερα έργα (Peter Paul Rubens, Claude Lorrain, Michele Desubleo, Valentin Serov) για τη Ναυσικά, τον Οδυσσέα και τη γη των Φαιάκων, ανήκουν στο Μουσείο Λούβρου, το Παλάτσο Πίτι της Φλωρεντίας, την Εθνική Πινακοθήκη Καποντιμέντο της Νάπολης και το Εθνικό Μουσείο Τρετιακόφ της Μόσχας.

Στην έκδοση συνέβαλαν, με έργα από τις συλλογές και τα αρχεία τους, η Κερκυραϊκή Πινακοθήκη, η Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, η Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας.

Οι Εκδόσεις "Αλκίνοος" έχουν στο ενεργητικό τους, ως τώρα, τις εκδόσεις ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΤΑ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ (2009) και Κερκυραϊκά Οικόσημα (2010).