Οι λαμπατίνες τ' Αη Γιαννιού στους Κυνοπιάστες

Γιορτάστηκε και φέτος, στον αύλιο χώρο της εκκλησίας του Αη Γιάννη, την παραμονή της 24ης Ιουνίου στους Κυνοπιάστες, όπως και σε άλλα μέρη της Κέρκυρας και της Ελλάδας, η γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, με το έθιμο που οι ντόπιοι ονομάζουμε "λαμπατίνες".

Πρόκειται για μια προχριστιανική τελετουργία, που οι ρίζες της χάνονται στα βάθη του χρόνου. Το έθιμο αυτό, που αναφέρεται και στην κλασσική μελέτη «ο χρυσός κλώνος» του βρετανού ανθρωπολόγου George Frazer, απαντάται σε πολλές κοινωνίες ως επιβίωση των παγανιστικών λατρευτικών τελετών στην σημερινή εποχή. Οι πρώτοι χριστιανοί αναγνώρισαν την δύναμη αυτών των εθίμων και φρόντισαν να την αξιοποιήσουν συσχετίζοντάς τα με την ημερομηνία γέννησης του Ιωάννη του Προδρόμου. Στην πραγματικότητα το έθιμο που ονομάζεται και  γιορτή του Αη Γιάννη του Κλήδονα, συνοψίζει αρχαίες δοξασίες που σχετίζονται με το θερινό ηλιοστάσιο και το πέρασμα στην εποχή του θερισμού και της γονιμότητας. Το δρώμενο του Κλήδονα αποτελεί μια ιδιαίτερη εθιμική εκδήλωση, για την οποία αντλούμε πληροφορίες και από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς (Όμηρο, Ησίοδο, Ηρόδοτο, Αισχύλο, Σοφοκλή), αλλά και από τους βυζαντινούς Μιχαήλ Ψελλό (11ος αι.), Θεόδ. Βαλσαμώνα, Ιω. Ζωναρά (12ος αι.) και Ιωσήφ Βρυέννιο (15ος αι.) . Η λέξη κλήδονας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κληδών, που σημαίνει τον μαντικό ψίθυρο, την προφητική ρήση, και γι’ αυτό κατ’ επέκταση σημαίνει τον οιωνό, το προμήνυμα, τη φήμη, το μάντεμα. Οι αρχαίοι την ημέρα της εορτής των Νουμηνιών είχαν και τη συνήθεια του κληδονισμού, εκληδονίζοντο, μάντευαν δηλαδή το μέλλον με τον κλήδονα. Η ίδια τακτική συνεχίστηκε και κατά την έλευση του χριστιανισμού και την ένταξη των “παγανιστικών” εθίμων στο χριστιανικό εορτολόγιο, παρόλο που η Εκκλησία επιχείρησε μάταια να το καταδικάσει και να το καταργήσει, παρομοιάζοντας το με “βακχική”, “παγανιστική” τελετή.

Στους Κυνοπιάστες της Κέρκυρας μόλις βραδιάσει και τελειώσει ο πανηγυρικός μέγας εσπερινός στην εκκλησία, ανάβουμε φωτιές στις οποίες καίμε και τα μαγιάτικα στεφάνια. Πάνω από τις φωτιές πηδάνε όλα τα αγόρια και τα κορίτσια του χωριού. Σύμφωνα με τον Σταμ. Γκίνη, τα πιο παλιά χρόνια,  μαζί με τα στεφάνια, καίγαμε και τα παλιά σκιάχτρα, την παλιά ρίγανη και τα ξερόχορτα που δεν είχαν γίνει σανός για τα ζώα. Όπως υποστηρίζει σε αυτό το έθιμο μαζί με τον Άη Γιάννη, υποσυνείδητα λατρεύεται και ο ήλιος των θερινών τροπών (το θερινό ηλιοτρόπιο). 

Μέσα από την δύναμη της φωτιάς, έρχεται η κάθαρση στους ανθρώπους καθώς, τώρα που αρχίζει να μικραίνει η μέρα, αφήνουν πίσω τους κάθε τι κακό, ελπίζοντας σε μία καλύτερη νέα αρχή. Συμβολικά, οι φωτιές που ανάβουν είναι τρεις, στη σειρά, τις οποίες πρέπει να πηδήσουν τρεις φορές.

Ακύρωση

Πηγές:“Το έθιμο του Άη Γιάννη του λαμπαδάρη ή του ριγανά” του βιολόγου Σταμ. Γκίνη

           «Ο χρυσός κλώνος, μελέτη για την μαγεία και την θρησκεία» του G. Frazer