Η τέχνη της πέτρας, του ξύλου και του σίδερου στα σπίτια των Κυνοπιαστών

Στις πρώτες αναρτήσεις σειράς κειμένων για την ιστορία του χωριού των Κυνοπιαστών παρουσιάσαμε την τέχνη της πέτρας στις εκκλησίες των Κυνοπιαστών. Ένα μεγάλο κεφάλαιο που αποκαλύπτει την αισθητική και το μεράκι των τεχνιτών αλλά και αυτών που τους έδιναν την εντολή των κατασκευών, με τις οποίες ακόμη και σήμερα κοσμείται το χωριό μας. Κτίρια εκκλησιών, καμπαναριά, τέμπλα, γλυπτός διάκοσμος σε κεντρικές πύλες κλπ.

Σ΄αυτό το κείμενο, παρουσιάζουμε έναν ολόκληρο θησαυρό της λαϊκής αρχιτεκτονικής, όπως αυτή διασώζεται στα σπίτια του χωριού μας στις μέρες μας.
 Από τον 18^ο αιώνα μορφοποιείται ο παραδοσιακός οικισμός των Κυνοπιαστών, όταν οι φτωχοί κάτοικοί του που διέμεναν σε καλύβες και χαμόσπιτα, απέκτησαν σιγά - σιγά τη δυνατότητα να ανακατασκευάσουν τα μικρά σπίτια τους και από ισόγεια που ήταν να τους προσθέσουν όροφο.

Επρόκειτο για μια πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς η δυνατότητα ύπνου σε όροφο, βελτίωνε αισθητά τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων, που έστρωναν πλέον το κρεβάτι τους πάνω σε ξύλινο πάτωμα και όχι στο χωμάτινο, κατά κανόνα, δάπεδο του ισογείου.

Το ισόγειο – κατώ(γ)ι το έλεγαν – εχρησιμοποιείτο από τότε, όχι για ύπνο αλλά για την φτωχική τραπεζαρία, επιπλέον δε ως χώρος φύλαξης του κρασιού, του λαδιού, όσπριων και δημητριακών αλλά και πολλών ακόμη καρπών της γης, αναγκαίων για τη διατροφή τους.

Τα «παλατάκια»

Η κατασκευή των σπιτιών με ισόγειο και όροφο, ήταν για τους κατοίκους μια πραγματική επανάσταση. Αισθανόταν μέσα σ΄αυτά άρχοντες,  γι΄ αυτό και τα ονόμασαν «παλατάκια»!

 Τα «παλατάκια» όμως για να ανεγερθούν, απαιτούσαν, εκτός από κόπο, ιδρώτα, στερήσεις, και βελτιωμένες κατασκευαστικές τεχνικές. Και χρήση καλοδουλεμένων υλικών, που δεν ήταν άλλα από την κοινή πέτρα για την τοιχοποιία, την αμμουσόπετρα για τα πρέκια σε πόρτες, παράθυρα και μπότζους (εξωτερικές σκάλες), το ξύλο ελιάς ως δομικό υλικό επίσης για τα ανοίγματα στους τοίχους και το ξύλο του κυπαρισσιού για πατώματα και στέγες αλλά και για πόρτες και παράθυρα. 

Τέλος, άρχισε να χρησιμοποιείται το σίδερο για ενίσχυση της ασφάλειας σε πορτοπαράθυρα, αλλά και για την κατασκευή κάγκελων και πορτονιών στις αυλόπορτες.

Υψηλού επιπέδου τέχνη

Με την πρόοδο του χρόνου αναπτύχθηκε σε εντυπωσιακά επίπεδα η τέχνη της τοιχοποιίας. ΄Οσο πιο ευκατάστατος ήταν ο νοικοκύρης του σπιτιού, τόσο καλύτερη ήταν η επιλογή και η αρμολόγηση της πέτρας.

Περίτεχνα τα κορνιζώματα. Σκαλισμένα τα σφηνοειδή υπέρθυρα και τμήματα από τις έρτες στις εξωτερικές πόρτες της πρόσοψης. Καλοδουλεμένη τουφόπετρα σε μπότζους, κιονόκρανα, μονόλιθες κολώνες. Καλαίσθητα πορτοπαράθυρα με προσπάθεια απομίμησης των αστικών προτύπων.

Οι κατασκευαστικές τεχνικές στην ανέγερση κατοικιών στον παραδοσιακό οικισμό των Κυνοπιαστών τελειοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα.

Διάσωση και επανάχρηση

Εκτιμάται ότι σήμερα στο χωριό μας το 70% των σπιτιών είναι λιθόκτιστα με τα βασικά τους χαρακτηριστικά όπως τα πρωτοέφτιαξαν οι μαστόροι τους.

Παρήγορο είναι το γεγονός ότι όλο και περισσότερα παλαιά λιθόκτιστα σπίτια ανακαινίζονται με διατήρηση και σεβασμό των ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών τους χαρακτηριστικών.

Η διάσωσή τους ως τις μέρες μας, σε συνδυασμό με τη συνένωση μικρότερων ιδιοκτησιών, δίνει τη δυνατότητα να ζήσουν σ΄αυτά σύγχρονες οικογένειες, απολαμβάνοντας όλες τις ανέσεις της εποχής, σε ένα ζεστό, υγιεινό και φιλικό οικιακό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον αισθητικά και λειτουργικά ανώτερο, που δεν μπορεί να συγκριθεί με διαμερίσματα πολυκατοικιών της πόλης.

Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης στο βιβλίο του «Πόλεων και Τόπου Παιδεία» σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «η αισθητική ποιότητα καθορίζει πλέον την ίδια την ποιότητα της ανάπτυξης» και ότι «στους ανέμους της παγκοσμιοποίησης θα σταθούν αξιοπρεπώς πόλεις, οικισμοί και τόποι που θ΄ανθίσουν αισθητικά, ανακτώντας τη χαμένη ιστορική, πολιτιστική, αρχιτεκτονική κληρονομιά και ταυτότητά τους, την ψυχή, το πνεύμα τους…»

Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος